टेक कुँवरको व्यक्तिगत विवरण

टेक बहादुर कुँवर पश्चिम नेपालको पहाडी जिल्ला अछाम झकाले गाउँमा २०४2 सालमा जन्मिएको हुँ । जिवनमा चाहिने गाँसबास र कपासका साथै शिक्षाजस्त्ँै आधारभूत कुराको अभाव त कहिल्यै थिएन । परिवार कृषक नभएर व्यापारिक भएका कारणले होला काममा कहिल्यै संघर्ष गर्नुपरेन ।
म सानो छदाकेहि वर्ष घरमा बसे पछि पसलमा वुबा संग बस्न थाले । पसल नजीकै भारतको बिहारका कृपा नन्द झा भन्ने शिक्षक बस्नुहुन्थो । उहाले क ख …।सिकाउनुभयो । त्यत्तिखेर कपीमा लेख्न दिइन्नयो कालो पाटी भन्ने सिलोटा हुन्यो त्यसैमा लेख्ने गथे । मलाई त्यत्तिखेर आफूभन्दा ठुलो कक्षाको दाइहरुले माया गनुहुन्यो किनभने सबैभन्दा सानो थिए त्यहा पढ्नेमा । हाम्रो घरमा दाजुहरुसबै आवासिय निजी विद्यालयमा अध्यनरत हुनुहन्यो । कान्छो भएुरहोला घरको सोभा पुलपुलाएको थिए म । दोकान देखि विद्यालय ५ मिनेट लाग्दथ्यो ।
त्यत्तिखेरको मेरो नास्ता भनेको एक कप चिया र रु।२ पर्ने चमेना बिस्कुट थियो । म सानोमा लुगामा लगाउने बटनको घुच्ची पछिगएर पसबाट सिक्का चोरेर खोपी खेल्थे । कक्षा ३ मा पढ्दा मैले एक जना टाढाबाट पढ्न आउने साथीलाइ पिटेको के थिए उसले दोकानमा गएर वुवालाई भनिदीएछ मलाई बुवाले बोरामा हालेर कपडा नाप्ने मिटरले पिट्नु भएको अहिले सम्म याद आइरहन्छ । पढाइ थालनी क॥ख देखि प्राथमिक तहसम्म त राम्रै प्रथम दि्रतिय सम्म भइन्यो । पछि पसलमा बस्ने सामान लिन जानुपर्ने भएका कारणे गर्दा पनि पढाइमा कमजोर भएको सक्छहोला । बाल्यकाल देखि श्री त्रिपुरा सुन्दरी मा।वि मा पढाइ सुरुगरेदेखि उच्च शिक्षा पनि त्यहिबाट हासिल गरे । सान्ौ उमेरदेखि पसलमा बस्ने गरेकोले रुपैयाको आवश्यकता पर्देनथ्यो आवश्यक जति पसलबाट लिने गदर्थे । त्यहि बानीले गर्दा पछि त फजुल खर्च गर्ने बानीबढ्न पो थालेछ कहिलेकाही पैसानहुदा पसलबाट चोरेर खर्च गर्न पनि थालीएछ । म कक्षा ७ पढ्दा साथीहरु मलाई जिस्काएका थिए मैले उनीहरुसंग झगडा गरेछु अनि संस्कृत पढाउने भण्डारी सरले मलाई अपिसमा लगेर पात्तीको लट्ठीले पिटेको झल्भल्ली याद आइरहन्छ । त्यतिखेर अलिधेरै चाचले स्वभाबको थिए म । त्यसदिन देखि मैले कसैसंग पनि झगडा गरेन । म निमावीमा पढ्दा अली अली छुकछुके पनि थिए । त्यहिबानीले मलाइ टेस्ट परीक्षामा २ विषय लागेको थियो एस एल सी मा म तेस्रो श्रेणीमा पास भएछु जम्मा ८९ विद्यार्थीमा म लगाएत ७ जना मात्र नियमीत तर्फबाट पास भयौ । कस्तो विडम्मबना मैले एस एल सी पास गरेकै बर्ष २०६० सालमा बुवा स्वगबास हुनुभयो । जेठो दाइ पहिलादेखि नै धनगडीमा बस्नुहुन्यो । माइलो घरमा र साइलो दाजु काठमाण्डौमा बस्नुहुन्यो । म माइलो दाजु ममी र १ बहिनी र २ दिदी घरमा थियौ । बुवाको निधन भएकोले पसलमा बस्ने कोहि नभएकोले मैले उच्च शिक्षा पढ्नलाई गाउ भन्दा बाहिरको क्याम्पसमा पढ्ने अवसर पाएन किनभने घरभित्र देखि घर बाहिरको कारोवार हेर्नुपर्ने भएको सम्पूर्ण जीम्वेबारी म माथि नै आइपयो । जहा बाट मैले आधारभूत शिक्षादेखि लिएर माध्यामीक शिक्षा हासिल गरे त्यहि विद्यालय २ शिक्षामा भर्ना भए । पसल र विद्यालय भ्याउनुपर्ने भएको पसल र पढाइ डामाडोल त्यहि बाट सुरुभयो तर २ नियमीत रुपले पास गरे । त्यसपछि म २०६४ सालमा काठमाण्डौ दाजु भएकोले स्नातक पढ्ने भनेर आए । सामुदायीक शिक्षा क्याम्पसमा मिनभवनमा स्नातक तहमा भर्ना भए । पहाडको नेपाली माध्यम पढ्ेको मलाई यहा पढ्नलाइ सम्स्या परेछ प्रथम र दि्रतिय वर्षको परिक्षा दिए पास हुन लाइ धौ धौ परेपछि पढेर केहिपनि हुदैन भनेर पत्रकारीतामा प्रवेश गरे केहि समय काचनपुर स्थित रेडियो महाकालीमा पत्रकार भएर काम गरेको हुनाले पत्रकारीतामा प्रवेश गरे । पत्रकारीता पेशा जो धेरै प्रयोगात्मक भएकोले होला यस पेशामा काम गर्न सविलोलागेका कारण मैले थापाथली स्थित नेपाल प्रेस इ_िन्स्च्युटमा भर्ना भएको हू । जिवनमा संघर्ष गरेर पैसा कमाउने भनिन्छ तर त्यस्तो नभएर नाम पो कमाउनु रहेछ बल्ल थाहा पाएर यो पेसामा सुरुवात गर्ने जमको गरेको हू । मरेर केहिपनि लानु छैन आप्ाु्नो भन्दा पछाडीको पुस्तामाझ केवल नाम छोडन पाए राम्रो हुने थियो ।

नेपाल प्रेस इ_िन्स्च्युटका प्रशिक्षार्थि पत्रकार टेक कुँवरले २०६५ चैत २८ मा संपन्न संविधानसभाको निवार्चन मा चुनिएका र सहभागी ले मुलुकमा नयु संविधान निर्माण गर्नु हो जसलाइ यसपछिका आउने पुस्ताले सम्मान का साथ पुकार्नेछन भनि ति नया नेपालको संविधान निर्माताहरुलाइ एउटा बहादुर नामक कविता लेखेका छन ।
इतिहास बहादुरको हो
तिमीले प्रर्खालहरु त्ााेड्नैपर्छ खाल्डाहरु प्ाुर्ने पर्छ
आखिर चुपचाप नै बसेपनि एकदिन त तिमीले मर्ने पर्छ
तिमी यतिबेला इतिहासको महान घडिमा छौ
जहातिमी अवश्य झलल्किनै छौ
किनकी त्यहा कृतियम स्वच्छन्दता छ कृतियम सुगन्ध छ
हो त्यहु सडेको कलङ्ककलाई सुन्दरताको लेप लगाइएको छ
त्यसैले तिमीले तिनीहरुलाई नङ्कग्याउन छ
अनिमात्र इतिहासको वास्तविकता देखिने छ
तबमात्र तिम्रो नाम स्वर्णिम अक्षरले लेखिनेछ
किनकी इतिहार बहादुरको हो कायरहरुको होइन
इतिहास वीर वीराङ्कगनाहरुको हो लाचारहरुको होइन
तिमीले पहाडहरु नाघ्नै पर्छ जङ्कगलहरु त्ार्नै पर्छ
आखिर चुपचाप र्नै बसेपनि एक दिन त तिमीले मनै पर्छ
तिमी यति बेला इतिहासको महान घडीमा छौ जहु तिम्रो बाटो अवश्य छेकिनेछ
किनकि त्यहा इतिहासका तगााराहरु तेसाइने छ
हो त्यहा सहिदहरुलाइ हेपिनेछ
त्यसैले तिमीले तीनिहरुलाई नङ्कग्याउन छ

अनिमात्र क्षितिजमा शहीदको पूर्णकद देखिनेछ
त्ाबमात्र तिम्रो नाम स्वर्णिम अक्षरले लेखिने छ
किनकी इतिहास बहादुरहरुको गद्यारहरुको होइन
इतिहास कर्मविरहरुको हो कायरहरुको होइन
त्यहु पनि इतिहासलाइ बङ्कग्याइँदै छ

नेपालमा रहेका एफ । एम स्टेसन

नेपालमा च्याउजस्तै खोलिएका एफ । एम स्टेसनहरु जसको काम कर्तव्य वा जनतालाइ दिनुपने ठाउमा उल्टो केहि समय पछि बजार नपाएमा मागीखाने बाटो को रुपमा देखापर्नै सक्छन हैन र ।नेपालमा रहेका एफ । एम स्टेसन जो नेपाल प्रेस इस्न्चि्युटका प्रर्शिक्षार्थि पत्रकार टेक कँुवरले संाचारग्राम तिलगंा बाट ल्याएको आधारमा यसरि प्रस्तुत गर्दछन् ।



Nepal Radio Stations by Location and Frequency

Frequency (mediumwave and shortwave in kHz, FM in MHz)
Transmitter power (kW) Station
Notes, Address, Operating times




Bajhang
100.6 MHz


Group for Social Development Nepal (Saipal Radio)
GPO 11201 Chainpur-1
Bajhang
Banke
95.6 MHz Research for Humanism Centre (Bheri Awaj FM)
Praspur-13
Bhrikutinagar
Banke
Bardibas, Central Province
1143 kHz 10 kW Radio Nepal
Transmitter location: Mahottari. Reported INACTIVE.
Bhairahawa, Rupandehi
99.2 MHz Save the Environment Movement (Rupandehi FM)
Narayan Path
Bhaitahawa
Ruopandehi
Tel: +977 71 521002-6
Fax: +977 71 520678
96.1 MHz Radio Kantipur FM
Bharatpur, Chitwan [Chitawan], Central Province
91.6 MHz 0.5 kW Synergy FM
Bharatpur-10
Chitwan
Tel: +977 56 526916
Fax: +977 56 526111
96.1 MHz Radio Kantipur FM
99.0 MHz 0.5 kW Parsa FM Pvt Ltd (Birgunj FM)
GPO 55
Birgunj-15
Tel: +977 51 528299
Fax: +977 51 527338
103 MHz 1 kW Radio Nepal
Bhrikutinagar, Nepalgunj [Nepalganj], Banke
94.6 MHz Bageshwori FM
Praspur-13
Bhrikutinagar
Banke
Biratnagar, Eastern Province
94.3 MHz Koshi FM
Hatkhola
Biratnagar-11
Morang
Tel/Fax: +977 21 524665
105.6 MHz Saptakoshi FM
Bhrikuti Marga
Biratnagar-6
Birgan [Birganj, Birgunj], Central Province
96.1 MHz Radio Kantipur FM
99.0 MHz 0.5 kW Parsa FM Pvt Ltd (Birgunj FM)
GPO 55
Birgunj-15
Tel: +977 51 528299
Fax: +977 51 527338
100.0 MHz 1 kW Radio Nepal
Buditola, Far-Western Province
*100.0 MHz
1 kW Radio Nepal
Planned station, not yet operating.
Butwal [Butawal], Western Province
94.4 MHz 0.5 kW Butwal FM
Kalikanagar-12
Bhairahawa
Butwal
Tel: +977 71 546498
Fax: +977 71 546292
96.8 MHz 0.5 kW Lumbini Information and Communication Cooperative Ltd (Radio Lumbini FM)
Anandan Ban Village Development Committee-3
Manigram
Rupandehi
Tel: +977 71 561003
Fax: +977 71 561545
98.2 MHz Tinau FM
Kalikanagar
Butwal-7
Tel: +977 71 550354
Fax: +977 71 550355
Dang, Mid-Western Province
*100.0 MHz
1 kW Radio Nepal
Planned station, not yet operating.
102.8 MHz Swargadwari Sanchar Kendra (Swargadwari FM)
Tribhuwan Nagerpalika-11 Shivabasti
Dang
Tel/Fax: +977 82 560164
Daunne, Western Province
*100.0 MHz
1 kW Radio Nepal
Planned station, not yet operating.
Dhangadhi, Kailali District
101.8 MHz Radio Kantipur FM
Dhankuta, Dharan Bazar, North Eastern Province
648 kHz 100 kW Radio Nepal
Transmitter location: Dharan, Sunsari.
96.1 MHz Kantipur FM
Bhedetar
Dhankuta
*97.9 MHz
Image Channel
Not yet on air.
Dipayal, Far-Western Province
810 kHz 10 kW Radio Nepal
Transmitter location: Doti.
Herauda [Hatauda], Central Province
92.9 MHz 0.5 kW Creative Eyes Multimedia & Entertainment Pvt Ltd (Manakamana FM)
GPO 41
Lamsure-9
Hetauda
Tel: +977 57 523929
Fax: +977 57 522055
95.4 MHz Bindabasini Media Pvt Ltd (Bindabasini FM)
GPO 62
Hetauda
Tel: +977 57 525154
Fax: +977 57 520261
96.6 MHz Makwanpur Media Pvt Ltd (Hetauda FM)
GPO 53
Hetauda-4
98.0 MHz 0.1 kW Radio Nepal
Humla, Mid-Western Province
100.0 MHz 0.05 kW Radio Nepal
Illam [Ilam], Eastern Province
100.0 MHz 1 kW Radio Nepal
Itahari [Ithari], Eastern Province
90.0 MHz 0.5 kW Saptakoshi Media Pvt Ltd (Saptakoshi FM)
GPO 123
Aitabara-4
Itahari
Tel: +977 25 580277
Fax: +977 25 580266
Jhapa
92.6 MHz Kanchen Jangha FM (Kanchanjhanga FM)
Charpane-1
Birtamod [Birtamond]
Jhapa
Tel: +977 23 541023
Fax: +977 23 542612
Jomsom, Western Province
100.0 MHz 0.01 kW Radio Nepal
Jumla, Mid-Western Province
*100.0 MHz
0.1 kW Radio Nepal
Planned station, not yet operating.
105.2 MHz Karnali Integrated Rural Development & Reseach Centre (KIRDARC / Karnali FM)
Bijayanagar-1
Jumla
Kailali
100.4 MHz Backward Society Education (BASE / Ghodaghodi FM)
Attari
Kailali
Tel: +977 91 550408
Kathmandu
792 kHz 100 kW Radio Nepal
Transmitter location: Bhainsepati.
5005v kHz 100 kW Radio Nepal
Transmitter location: Khumaltar, Lalitpur.
Reportedly operating on reduced power at present.
90.6 MHz 0.5 kW Valley FM Pvt Ltd (Times FM)

PO Box 8975
EPC 906
Jawalakhel
Lalitpur
Tel/Fax: +997 1 5539171
Fax: +977 1 552 0586

91.2 MHz Hits Nepal Pvt Ltd (Hits FM)
GPO 21912
Baneshwor
Kathmandu
Tel: +977 1 4780296
Fax: +977 1 4780543/4780191
91.8 MHz Rainbow FM Pvt Ltd (Nepal FM)
PO Box 19477
Rabibhawn 13
Kathmandu
Tel: +977 1 4289123
Fax: +977 1 4283895
92.1 MHz British Forces Broadcasting Service (BFBS) English Service
94.0 MHz 0.5 kW Himalaya Broadcasting Company Pvt Ltd (HBC FM)
PO BOX 8974 CPC 94
Anandapur
Tinchule
Boudha
Kathmandu
Tel: +977 1 4489618
Fax: +977 1 4499788
95.2 MHz Radio Broadcasting Services Development Committee (Star FM)
House 120 Gautam Buddha Marg
Anamnagar
Kathmandu
Tel: +977 1 2041125/4224446
Fax: +977 1 4228865
96.1 MHz Radio Kantipur FM
PO Box 14360
Pulchwok
Kathmandu
Tel: +977 1 5541902
Fax: +977 1 5522731
96.8 MHz Voice of Youth
Boudha
Kathmandu
97.9 MHz Image FM (KATH FM)
PO Box 5566
New Road
Kathmandu
Tel: +977 1 4230368
Fax: +977 1 4241260
98.8 MHz National Broadcasting Pvt Ltd (Radio City)
PO 19192
Amnagar [Anamnagar]
Kathmandu
Tel/Fax: + 977 1 4232455
99.6 MHz British Forces Broadcasting Service (BFBS) Gurkha Service
100.0 MHz Radio Nepal
*100.8 MHz
Current Media Pvt Ltd (Media Current FM) (not yet on air)
Gyanshwor
Kathmandu
Tel: +977 1 4415299
Fax: +977 1 4225426
101.2 MHz Classic FM
3rd Floor, Radhakuti Arcade
Putalisadak
Kathmandu
Tel: +977 1 4422058
Fax: +977 1 4424670
102.4 MHz 0.5 kW Nepal Forum of Environmental Journalists (Radio Sagarmatha)
PO Box 6958
Bakhundol [Bagdol]
Lalitpur
Tel: +977 1 5545680-1
Fax: +977 1 5530227

103.0 MHz 1 kW Radio Nepal FM Channel (24h BBC World Service relay)
Transmitter location: Khumaltar, Lalitpur.
104.2 MHz Paryabaran Chakra Radio / Environment Cycle Radio (ECR FM)
Youth Awareness Environment Cycle Forum (YAEF)
GPO 19355
Lalitpur
Tel/Fax: +977 1 5560782
104.8 MHz Adhyatma Jyoti FM
GPO 3390
Dillibazar-33
Kathmandu 3390
Tel: +977 1 4424448/4442253
Fax: +977 1 4442250
105.4 MHz Bhaktapur FM
GPO 111
Ittachen
Bhaktapur-11
Tel: +977 1 6610607
106.7 MHz Kathmandu Metropolitan City Government (Metro FM)
GPO 299
Dillibazar
Kathmandu
Tel: +977 1 442 1246-7
Fax: +977 1 4441248
Nawalparasi
Nawalparasi 101.6 MHz Vijaya Community Information & Communications Cooperative Society Ltd (Vijaya FM)
Gaidakot-8
Nawalparasi
Tel: +977 56 522965
Fax: +977 56 522965
Nepalgunj [Nepalganj]
101.8 MHz Radio Kantipur FM
105.5 MHz Nepal Press Institute
Palpa
90.8 MHz Palpa Communication Cooperative Organization Ltd (Mukti Nath FM) FM
Bisal Bazar-4
Tansen
Palpa
Tel: +977 521663
93.2 MHz Shreenagar FM
Kailash Nagar-7
Tansen
Palpa
Tel: +977 75 521660
99.4 MHz Radio Paschimanchal
Tansen-4
Palpa
106.9 MHz 0.1 kW Madan Pokhara Village Development Committee (Radio Madanpokhara)
Madanpokhara
Palpa
Tel/Fax: +977 75 521405
Palung, Makawanpur
107.2 MHz Palung Multipurpose Cooperative
Transmitter location: Mahottari
Pokhara, Western Province
684 kHz 100 kW Radio Nepal
Transmitter location: Malepatan.
91.0 MHz 0.5 kW Machhapuchhre FM
GPO 559
Gairapatan
Pokhara
Tel: +977 61 532893
Fax: +977 61 527853
92.2 MHz 0.5 kW Pokhara FM Multi Purpose Cooperative Ltd. (Himchuli FM)
GPO 518
Naya Buspark
Pokhara-9
Tel: +977 61 533383
93.4 MHz Radio Annapurna FM
Dautari Bhawan
Gauirapatan-4
Pokhara
Tel: +977 61 533177
Fax: +977 61 532891
95.8 MHz Pokhara FM
Chiple Dhunga
Pokhara
Tel: +977 61 532583
Fax: +977 61 533131
97.9 MHz Image Channel
101.8 MHz Radio Kantipur FM
Solukhumbu 102.2 MHz Young Star Club (Solu FM)
Salleri Village Development Committee-7
Dorpubazar
Solukhumbu
Surkhet [Surghet, Birendranagar], Mid-Western Province
576 kHz 100 kW Radio Nepal
Relays BBC World Service English/Hindi 1630-1800.
106.4 MHz Bheri Multipurpose Cooperative Organization Ltd (Bheri FM)
Birendranagar-6
Surkhet
Tel: +977 83 521506
Fax:　+977 83 521100
107.6 MHz Bulbule Communication Centre (Bulbule FM)
Birendranagar-6
Surkhet
Tulsipur, Dang
101.6 MHz Rapti Sanchar Sewa (Tulsipur FM)
Tulsipur
Dang
Tel: +977 82 521200

१४ ज्ोष्ठ २०६७ मा नयाँ सविध्ाान ! नबने के हुन्छ

संविधान निर्माणको एकमात्र उद्देश्यका साथ २०६५ चैच २८ मा संपन्न संविधानसभाको निवार्चन मार्फत गठित संविधान सभाले ले २०६७ जेठ १४ गते भित्र मुलुकमा नयु संविधान निर्माण गर्नु पर्ने संवैधानिक व्यवस्था र जनमतको वेवास्था गर्दै सत्ता परिवर्तनलाई मुख्य चासोको विषय बनाउदा अब निर्धारित बाँकी ४ महिनामा नयाँ संविधान बन्छ कि बन्दैन भन्ने बहस सतहमा आउन थालेको छ । यो विषय लेखिरहदा ९औं पटक संशोधन भैसकेको संविधान सभाको कार्यतालिका प्रकाशन पछि पाठकको हातमा पुग्दा १०औं पटक संशोधन भैसकेको भए पनि अनौठौ नमाने हुने भएको छ । हाल सम्म्ाको संविधानलेखनको गति बाँकी काम र निर्धारित समय हेर्दा प्रमुख राजनैतिक दलका आधा रातमा सम्पन्न गर्ने पुराना केही चमत्कारीक राजनैतिक सहमति जस्तै केहि भै नहालेमा निर्धारित समयमा संविधान बन्न नसक्ने आजको तर्क सहि हुन सक्ने संभावना प्रबल बन्दै गैरहेको छ । करिब सबै समितिहरुले प्रारम्भिक अवधारणापत्र तथा मस्यौदा तयार पारिसकेता पनि प्रमुख राजनैतिक दलहरुबिचको चुलिदो असमुदारी र समितिका मस्यौदाहरुमा रहेका थुप्रै फरक मत हेर्दा दैविशत्ति बाहेक अरुले सहजै सबै विषयहरुमा सहमति जुटाउन सक्छ जस्तो नलाग्नु स्वाभाविक नै हो । अझ राज्यको पुनःसंरचना एवं राज्य शक्तिको बाँडफाँड र राज्यको शासकीय स्वरुप जस्ता प्रमुख मुद्धाहरुमा झन बढी विबाद र फरकमत रहेका छन् । यस्ता दुरगामी प्रभाव पार्ने महत्वपुर्ण विषयहरुमा अझ बढी छलफल बहस समझदारी र सहमति जरुरी थियो । यसर्थ समितिमै ब्यापक छलफल र सहमति जरुरी भएका विषयहरुमा समेत आवश्यक छलफल भएको पाइएन । यस्ता मुद्धाहरुलाई सहमतिमा ल्याउन अनौपचारिक तथा अन्त्ारदलिय छलफल गर्नुपर्नेमा त्यसको पनि अभाव भएको छ । जसले गर्दा समतिहरुका मस्यौदा तथा अवधारणापत्रमा विषयबस्तु कम फरकमत ज्यादा रहेका छन् । अनौपचारीक तथा अन्तरदलिय संवादको संस्कार विकास गर्न नसक्दा सामान्य ब्यक्तिगत विचारहरुले पनि संविधान सभामा प्रबेश पाएका छन् । जसले अन्तत संविधान निर्माण प्रकि्रया र समयलाई अनाश्यक लामो बनाउने निश्चित छ जसको परिणाम संविधान निर्माण झन झन जटिल र लामो बन्न जान्छ । तसर्थ यि तथ्यगत आधारमा संविधान समयमै बन्दैन कि भन्ने तर्क अब बलियो बन्दै गैरहेको छ । जनताको म्याण्डेट र अन्तरिम संविधानको संवैधानि व्यवस्था १४ जेष्ठ २०६७ भित्र नँया संविधान नबने के हुन्छ देशमा कहाँ पुग्छ नयाँ नेपाल निमार्णको प्रकि्रया संवैधानिक संकटको अपब्याख्या या आफु अनुकुल ब्याख्या गर्दै प्रजातान्त्रिक आवरणको नया तानाशाह के छन् संभावना के छन उपाय स्वायक्त शासनको यो अंकमा यही बिषयलाई मुख्य विषयका रुपमा छलफल गरिएको छ ।
आकाश नै ख्ास्ने होइन
खिमलाल देवकोटा सभासद एनेकपा माओवादी
जनतामा जानुपर्छ
शेर बहादुर के। सी। पुर्व बार उपाध्यक्ष
थुप्रै उपाय छन्
हरिकृष्ण कार्की कानुनविद
संविधान सभाको अवधि बढाउनु पर्छ
सरिता गिरि सभासद सद्भावना आन्ान्देवी

ददिकोटको यात्रा काठमाण्डौको तीनकुने देखि

सुर्यविनायक सम्मको सडक जापानिज सरकारले ६ लेनको रुपमा पिच गदैछ । पिच गर्नका लागी सडक तिनकुने देखि नयाबाटो ठिमी संम्म उसले आफ्ना गाडी निर्माण सामाग्री रोड बनाउदै गर्दा गाडी गुड्नलाई समस्या परेको छ । मलाई दधिकोट जानुपर्ने छ । तिनकुने देखि नयाँबाटो ठिमी सम्म जहाको गाडिमा गएपनि हुन्छ भनेर म १० नंम्बर माइक्रोमा चढे तिनकुनेबाट । प्राय छिटो हिड्ने र पुग्ने भएकाले होला म प्राय जसो साना सार्वजनिक यातायातमा यात्रा गर्दछु । बनिरहेको बाटो भएर होला खाल्डा खुल्डी छरपस्ट देखिन्थे । भक्तपुरको माइक्रो त्यहिमाथि भिडभाड ठेलमठेलागरेर यात्रीलाई चढाउने ओराल्ने काम थियो सहायक डाइभर भाईको काम । म सहितका यात्रुलाई उफार्दै माइत्रो लोकनथली आइपुग्यो । त्यहा एक जना भद्ध युवत्ति चढिन् । मेरो सामुन्नेको सिटमा बसेका एक जना स्कुल पोसाकमा सजिएका भाइले उनलाई बस्नलाई आग्रह गर्यो । मोटि मोटि गोरी गोरी कालो गग र मास्क प्रयोगले अनुहार ढाकेको थियो तिनको । तैपनि माघ महिनाको टन्टलापूर घाम तिनको लागी नै लागेको रहेछ । तैपनि सानो खालको कालो स्कर्ट र सेतो रडको सर्टमा उनि खुबै खुलेकि थिइन् । मैले त अन्तर्राष्टिय आतंकको रुममा स्वाइन फ्लु लिएको र किन मास्क लगाउने भनेर माक्स नै बोकेनछु । यहाको बाटोमा स्वाइन फ्लुभन्दा पनि भक्तपरको धुलो पो रैछ ति युवतत्रको मास्कले अनुहार छोपेको कारण पत्ता लगाएर छोडिहाले म पनि कँहाको कम । यहाको धुलो बाट बच्नको लागी माक्स प्रयोग गर्ने मानिस बग्रति सबैको अनुहार छोप्ने गरि देखिन्छ । माइक्रो चढेको केहि मीनेट मा तिनले आफ्नो माक्स खोल्दै भनिन् गुरु जि अलि राम्रो क्यलन । लगाउनु न । डाइभर पनि कहुका कम थिए उनले पनि लता किस्वका गानाले पो ति युवतिलाई्र हुरुडग बनाएको । तिनकुनेबाट हिडेको माइक्रो करिब बल्लबल्ल्ा १ घण्टा लगाएर नयाबाटो ठिमी काइक्रो स्टेशनमा पुयायो । ती युवति टिबि अस्पताल अगाडी पो झरिछन संडकाइ संडकाको दुनिया मनमनै कुराखेलाउदै ददिकोट घरमा पुगेको थाहानै भएन ।

न्ोवारिमा सु भनेको पराल कु भनेको भारि वुयाउ भनेको बोक्नु मनु भनेको मान्छेलाई भन्दछन । सुकुवियाओमनु भनेको पराल बोक्ने मान्छेलाई भनिन्छ ।
पशुपत्ति आर्यघाटमा मान्छे जलाउनको लागी ललितपुरका कृषक पराल बोकेर पशुपत्ति लैजादै । यो दृश्य कोटेश्वरको हो उनि मध्यान्नको सवा १२ बजेतिर आर्यघाट तर्फ लम्कदै थिए ।

बाच्नु सानोतिनो कुरो होइन

जिउन सजिलो छ


अब मलाई जिउन सजिलो छ
कुनै पीडाले पोल्दैन मलाई
कुनै काडाले घोच्दैन मलाई
म त यि सब भोगेर आएको छु ।
पीडाको अनुभुति संग जुध्न गाह्ो छ
बाच्नु सानोतिनो कुरो होइन
पीडासंग जुध्नु भन्दा मर्नु नै सजिलो छ ॥
किनभने प्रत्येक कुराको चरण बिन्दु हुन्छ
चरम बिन्दुपछि
पीडाहरुले पोल्दैन
बाधाहरुले पिरोल्दैन ।
तर पनि अझै फूलहरु किन फूल्छन्
खै मलाई त अच्चम लाग्छ
किनभने मलाई अन्धकार नै प्यारो लाग्छ
अन्धकार मै म उज्यालो भेट्टाउछु
वास्तविक उज्यालो त
वेल्डिड्ग गर्ने मेसिनबाट निस्केको जस्तो आखानै खाने जस्तो लाग्छ ।
किनभने मलाइ अन्धकार नै प्यारो लाग्छ
अन्धकारमै म उज्यालो भेटाउछु ।
त्यसैले अब मलाई जिउन सजिलो छ
किनभने म अन्धकारमा छु ॥

बिश्वमा केनल क्लव २ वटा मात्र रहेका छन ति हुन अमेरीकन केनल क्लव र बि्रटिस केनल क्लव । भारत पनि बि्रटिस केनल बाट मान्यता प्राप्त केनल क्लव हो । नेपाल केनल क्लव बि्रटिस केनल क्लव बाट मान्यता प्राप्त एकमात्र नेपालको केनल क्लव हो । तर त्यो केनल क्लव संाचालनमा छैन पहिलोका रुपमा रहेको क्लवको अवशेसका रुपमा अहिले भत्काइएको अवस्थामा रहेको घर रबिभवनमा रहेको छ ।
नेपाल केनल क्लव २०४६ सालमा स्थापना भएको हो तर अहिले नेपालमा च्याउझै खोलीएका २४ वटा केनल क्लव हरुले नेपाल केनल क्लव बाट मान्यता लीनुपनर््े हो तर आफुखुसी ढडगले चलेका पाइन्छन । न नेपाल केनल क्लव ले कावार्हि गर्छ्र न ति स्विकृति दिने निकायले तिनीहरुलाई कावार्हि गर्छ न तिनिहरुले गर्ने कामको बारेमा थाहा छ स्विकृति दिने निकायलाई न कावार्हि गरेको देखिन्छ ।
नेपालमा खोलीएका केलन क्लवले मान्यता प्राप्त नेपाल केनल क्लव बाट स्विकृति लिनुपर्ने हो । तर क्लव नाम नराखी पर्ने हो बकाइदा क्लब राखेको पाइन्छ । एक देशमा एउटा मात्र क्लव हुन्छ त्यो नेपाल केनल क्लव हो अरुहरुले केनल प्रालि राखिनुपर्ने हो त्यसो भएक्ो पाइदैन नेपाल केनल क्लव का संस्थापक अध्ययक्ष जे एन सिह भन्दछन ।
केनल क्लव को काम भनेको कुकुरको गुणस्तर छुटाउने कुन स्तरको कुकुर हो भनि पहिचान गर्ने हो कुकुर प्रतियोगीता गराउने कुकुरलाइ तालीम दिने ल्याएर बेच्न्े कुकुर लाइ बोर्डस गर्ने हो तर घरघरमा गएर कुकुरलाई सूई लगाएने कुकुरको अपरेशन गर्न थालीएको पाइन्छ । घरघरमा गएर सूई लगाउनको लागी भेटेनरी डाक्टर पढेको हुनुपर्दछ । भेटनरि हुनलँई ¡Ó२ पास गरेको र साढे ५ वर्षे बि।एस।सी पढेको हुनुपदर्छ तर कक्षा ८ पास गरेकाले २४ महिना तालिम लिएका र एस एल सि पास गरेकाले १५ महिने तालीम लिएकाले घरघरमा गई कुकुरलाइ औषधर्ीे उपचार गर्ने गरेको पाइन्छ । एनिमल हस्पिटल एण्ड रिस्रच सेन्टरका वरिष्ठ पशु चिकित्सक सरोज यादव बताउदछन । एक महिनामा घरघरमा सूई लगाउने काम गरेका बाफत मासिक मासीक २० देखि २५ हजार सम्म तलब लिने गरेको छु नाम नबताउने प्राविधीकले नेपाल लाई बताए । नेपाल केनल क्लवका संाचालक जयनारायण सिह का अनुसार ¡प् केनल क्लवहरु ब्ाारे सरकारले कुनै प्रकारको निती नियम नबनाएको यो व्यावसायमा विकृति शुरुहुन थालेको छ ।



राजधानीमा माग अनुसार बढ्दो क्रममा रहेका कुकुरको मागले गदा यस व्यावसायमा लगानी गर्ने व्यक्तिहरुले कमाउ धन्दाको रुपमा लिन थालेको र विकृति को संज्ञाका रुपले लिएको कुरा वास्तविक व्यावसायीहरु चिन्तामा छन । अहिले बाहीरि मुलुकहरुबाट ७० प्रतिशत कुक्रर ल्याउने गरेको बताउदछन माउण्ट एभरेष्ट केनल क्लव का संस्थापक सुरेश शाह । पहिला राजपरिवार राणापरिवारहरुले सोखका रुपमा पाल्ने गरेको पाइन्छ भने अहिले प्राय गरी केहि मात्रामा सौखीनका रुपमा र आर्थिक स्तर भएकाहरुले पाल्ने गरेको व्यावसायीहरु बताउदछन । अहिले मान्छे पाल्नुभन्दा कुकुर पाल्नु बेश मानिन्छ किनभने मान्छेको विश्वास नै हुदैन कतिखेर स्वयम पाल्ने लाइ नै डर लाग्न थालिसकेको छ । मान्छेभन्दा विश्वासिलो पात्रका रुपमा लिन थालिसेको पाइन्छ । न उसले पारिश्रमिक माग्छ न कसैको सम्पतिमाथि आस राख्छ सम्पतिको लोभमा कसैमाथि आक्रमण गर्छ न मोका छोपी कसैको चोरी चोरी गदछ न उसलाइ पारिश्रमिक दिनु पदछ । यसरी मान्छेको भन्दा विनासर्त सेवा स्वार्थरहित सेवा दिने घरपालुवा जनावर कुकुर लाइ सुरक्षाका लागी पाल्नेक्रम बढेको पाइन्छ । कुकुर प्रति विश्वास र भरोसा भएका कारण राजधानीमा दिनप्रतिदिन कुकुर व्यावसीहरु बढ्दैगरेका छन । सबैभन्दा पहिला नेपाल प्रहरीलाई उपहार स्वरुपमा भारत हडकड बेलायत मलेसीयाले दिएको पाइन्छ ।
नेपालमा कुकुर पाल्ने सुरुवात धेरै भएको पाइदैन । २०४६ सालमा नेपाल प्रहरीमा दाडका निम केसी भर्ति भए । उनी प्रहरीको कुकुर शाखामा कन्स्टेवलको पदमा केहि वर्ष काम गरे । दुई वर्ष पछि उनले जागीर छोडिदिए । उनि पुरानो बानेश्वर स्थित सुरेश शाहको घरमा बहालमा बस्न थाले । त्यहा उनले व्यावसायीरुपमा कुकुरको व्यापार गर्न थाले । केहि समय पछि घरधनी शाह र केसी मीलेर माउन्ट एभरेष्ट केनल क्लव संचालन गरे । राणा तथा राजपरिवाले सौखीनको लागी पाल्ने कुकुर अहिले सबैको लागी प्यारो भएको छ ।
२०२६ सालमा अपराध अनुसन्धान को लागी नेपाल प्रहरीले कुकुर प्रयोगमा ल्याएको थियो । कुकुरले अपराध अनुसन्धानमा सहयोग गर्ने भएकाले कुकुर लाइ प्रयोग ल्याइएको पाइन्छ । अन्तरराष्टिय स्तर बाट मान्यता पाइएको एक मात्र क्लव हो ।
हिजो आज कुकुरको ४ हजार देखि १ लाख ४० हजार मुल्य पर्नेसम्मका कुकुरहरु नेपालीघरमा पालीन थालेका छन । कसैकसैले त १५ देखि २० वटा सम्म कुकुर पाल्नेहरु पनि छन । यसरी कुकुरहरुप्रति देखिएको आकषका कारणले गर्दा केहिसमयता उपत्यकामा धमाधम रुपमा खोलीरहेका छन । आज सम्मको रेकर्ड अनुसार जिल्ला प्रशासन कार्यालय र घरेलु तथा साना उधोगमा गरी २४ वटा केनल क्लव र प्ा्रालि रहेका छन ।
डाक्टर शाह बताउदछन घरघरमा गएर भ्या_िक्सनहरुले विहान झोलामा राखेको भ्याक्सीन साझसम्म लगाउने गरेको पाइन्छ जसलाइ न्यूनतम तापक्रम १० डिग्री सेल्सीयस सम्मको तापक्रममा राख्नुापर्दछ र फिज अथवा चिसो बाट निकालेको १५ २० मिटेट मा लगाइनुपर्छ तर हाम्रो यहा कति तापक्रममा राख्नुपर्ने हो त्यो थाहापनि छैन ती क्षेत्रमा काम गर्नेहरुलाइ ।
नेपाल पशु चिकीत्सक संघका रजिस्टार डाक्टर नारायण घिमेरीका अनुसार नेपाल पशु चिकीत्सा ऐन २०५५ दफा ११ का अनुसार कुनै पनि व्यक्तिले पशुचिकित्सा व्यावसाय गर्नुहदैन तर केनल क्लव ले गर्ने काम उल्लेख गरेन ऐन संसोधन हुनुपर्ने हाम्रो माग हो हामीले ऐन संसोधन हुनुपयो भनी संसदमा पनि पेश गरेका छौ । केनल क्लव दर्ता पशु कायालयमा हुनुपर्यो ।पशुको जीउमा जस्ले हात हाल्छ त्यो व्यक्ति परिषदमा दर्ता हुनुपदछ त्यो व्यक्तीलाइ परिषदको कानुनले हेरिनुपदछ । हामीले ससंदमा चार वटा मस्यौदा पेश गरेका छौ ।

ध्र्र १। पशु कल्याण ऐन
ध्र्र२। पशु स्वाथ्य तथा पशु सेवा
ध्र्र ३।ओषधी ऐन संसोधन
ध्र्र४ । भेटनरी ऐन हुनुपर्यो भनी
कानुनले मलाइ अथवा भेटनरी डाक्टरहरुलाइ औषधी छुने अधिकार दिएको छैन तर बाह्य देशका विश्व विद्यालयहरुले अधिकार दिएको छ कानुनले निषेध गरेको छ प्रतिबन्ध गरेको छ जो औषधि सम्बन्धि ऐनले मेडीकल डाक्टर बाहेक अरुलाइ औषधी छुने अधिकार दिएको छैन जो औषधी व्यवस्था विभाग स्वास्थ्य मंन्त्रालयको अडग हो ।
स्वास्थ्य मन्त्रालयमा भेटनरी डाक्टर छैनन औषधि व्यवस्था विभागमा पनि डाक्टर छैनन यदि त्यो औषधिको बारेमा जुन निकायलाइ थाहा छ त्यो भनेको भेटनरी डाक्टर हो त्यस लाइ पो जिम्बेवारी दिनुपर्यो । जुन सम्बन्धित निकाय त्यसलाइ पछाडि पारेको र जसलाइ पटक्कै कहि थाहा छैन उसलाइ अधिकार दिएको छ जो गर्छ भन्छ र जसको पेशा हो उसलाइ सरकारले वा कानुनले थिचेका कारणले त्यसको फल छाडापनका देखिरहेको छ जो भइरहेको बजारमा । जसलाइ ज्ञान छैन हामी त्यो ज्ञान भएका टुलटुल हेरेर बसेका छौ । अहिले हाडालुछ व्यापारको रुपमा भएको छ ।
सि।डि।ओ र घरेलु लाइ किन दिइयो दर्ता गर्नमा न त्यहा भेटनरी डाक्टर छन नत त्यहा औषधि गर्ने विज्ञ नै छन । जहा पशुका डाक्टर विज्ञ नै छैनन त्यहा किन दर्ता भएका छन त्यसो भ्ाए किन विर अस्पताललाइ घरेल जिल्ल्ाा प्रसासन कार्यालयमा दर्ता नगरेको । विश्व पशु स्वास्थ्य संगठन ले के भन्छ भने कानुनको दायरा भीत्र बसेर भेटनरी प्रसासन भित्र बसेर उपचार हुनुपर्ने हो तर भएको देखिदैन । परिषदमा दर्ता नगराएको कुनै पनि व्यक्तिले पशु चिकित्सा गर्न हुदैन ।
कानुनमा त्रूटि छ त्यो गलत भइरहेको छ कानुनमा के हुनपर्ने हो भन्नाले अहिलेको कानुनमा जो भेटनरी डक्टर हो उसले दर्ता नभइ औषधी गर्न पाइदैन कानुनले निषेधित गरेको छ जहा नेपाल पशु चिकीत्सा ऐन त्रुटिपूर्ण छ त्यसलाइ सच्चाउनु पर्दछ त्यो नै हाम्रो माग हो पशु माथि किन यस्तो गरेर अन्याय भइरहेको किन यस्तो जो डाक्टर हैन जसले भेटनरी विषयमा पढेका छैनन । ति किन डक्टर भएका हुन कीन त्ाीनलाइ दर्ता गर्ने निकायले हेर्न नसकेको । काननले विाचत गरेको छ तर समात्ने निकाय हो त्यो चुप बसेको छ
रोयल केनल क्लव का संाचालक केशर केसी का अनुसार सबैभन्दा सानो र कम लगानीको पेशा नाइ हो यसको त संगठन हन्छ तर लाखौको व्यापार गर्ने धेरै ठुलो क्षेत्र ओगटेको व्यावसाय केनल क्लवहरु ह्न तर यीनिहरुको संगठन नभएका कारण एकरुपता नभएको आफूखुसी मुल्यमा बिक्री गर्ने प्रतिस्पधाका कारणले घरघरमा गएर भ्याक्सीन लगाउने गरेको देखिन्छ जो सम्कन्धित पेसा नभएकाले संाचाल गर्ने पाउने थिएनन्ा् संगठन भइदिएको भए यस्तो परिस्थिती हुने थिएन ।
अहिलेका केनल क्लवहरुमा पढेको भन्दा परेकाले बढि काम गर्ने अनुभव बताउदछन रोयल केनल प्रालिका प्राविधीक सहायक चंन्द्र राई ।
माउन्ट एभरेष्ट केनल क्लव का संाचालक सुरेश शाह का अनुसार कुकुर पाल्ने संख्या बढ्दो छ किनबेच गर्ने संख्या पनि बढ्दो छ तर पहिलेको तुलनामा नाफा कम छ । किनभने क्लव क्लव बिच एक आपसमा सल्लाह नहूनु अस्वस्थ प्रतिष्पधा हुनाएले यस्तो समस्या देखिएको हो ।
नेपालमा सबैभन्दा बढि बिक्रीहने ठुलो जातका कुकुरमा ल्याब्रडर डबरम्यान ज्ार्मन सेफड आदि पर्दछन । पहिला प्राय गरेर भारत रसीया थाइलैन्ड जस्ता देशहरुबाट ल्याइन्थो भने अहिले केहिमात्रामा यहा नै उत्पादन हुन्छ । कुकुर ले महिनावारी भएको १२ १४ दिन भित्र भाले बिच संस्रग भएका मात्र बच्चा जन्मीन्छ । कुकुर वर्षमा २ पटक मात्र महिनावारी हन्छ । अहिले राजधानीका केनल क्लवहरुले जसको मेल छ त्यसले संसर्घ गराएमा १ भन्दा बढि वच्चा जन्मेमा उसले छानेर एउटा बच्चा लिने अधिकार र त्यसमा मेल र फिमेलको क्रस गराइदिने केनल क्लवहरुले रु १ हजार देखि २ हजार सम्म चार्ज लिने र जो फिमेल पाल्ने व्यक्तिले र्पैसा दिनुपर्दछ केनल क्लवहरुलाई ।


कुकुरको गुणस्तर छुटाउने क्वालीटि हेर्नै हो तर त्यो काम भएको छैन यो पेशामा अनुभव नभएकाहरु ल्ो घरघरमा गएर सूई लगाउने वा भेटनरी नपढेको यो पेशामा लागीपरेको जस्तै प्रेन्डसीप केनल क्लव नेपाल डग विडर जस्ता क्लवहरुले आफैनै काम गरेको पाइन्छ जो यो पेशाको प पनि नपढेका हुन । अहिले चलेका केनल क्लवहरुको काम कार्य अथवा क्लव संाचान प्रकि्रया नेपाल केनल क्लव को भन्दा भिन्दै प्रकारको देखिन्छ ।
राजधानीमा सबैभन्दा बढि ककर किन बेच गर्ने संस्थाहरुमा रोयल केनल प्रालि माउन्ट एभारेष्ट केनाइन केयर आदि हन उहाहरका अनसार राजधानीकमा सबैभन्दा बढि किन बेच हने सानो जातमा जापनिज स्पिज र ठलो जातमा जर्मन सेफड हन ।
ध्र्रम्इन् लाई हामी यसरीपनि बुझ्न सक्छौ । मगतषगलिभकक कर्तव्यनिष्ठ इ यदमष्लभलअभ ¡ख् आज्ञाकारी
ध्र्रन् ¡ख् नगबचम ¡ख् रक्षक
ध्र्र
ध्र्रप्रख्यात कुकुरहरुको प्रजाती
ध्र्रप्रजातीमूल्य
ध्र्रज्ाापानिज स्पिज४ हजार देखि ५५ सय सम्म
ध्र्रज्ार्मन सेफड९ हजार ५ सय देखि १६ हजार सम्म
ध्र्रल्ाासा एप्सो५५ सय देखि १० हजार सम्म
ध्र्रल्याबा्रडोर११ हजार ५ सय देखि १४ हजार ५ सय सम्म्ा
ध्र्रडबरम्यान९ हजार ७ सय देखि १४ हजार सम्म्ा
ध्र्रबक्सर१५ हजार ५ सय देखि १९ हजार सम्म
ध्र्रडाल्मेसन१५ हजार ५ सय देखि १९ हजार सम्म
ध्र्रग्ााेल्डेन रिटिभर १५ हजार देखि १७ हजार ५ सय सम्म
ध्र्रककर स्पेनीयल ९हजार ५ सय देखि १४ हजार सम्म
ध्र्रड्यासहाउन्ड ९ हजार ५ सय देखि ११ हजार सम्म

ध्र्रमहंगा कुकुरका बच्चाहरु
ध्र्र
ध्र्रबुल डग ८५ हजार देखि १ लाख ४० हजार सम्म
ध्र्रमास्टिफ ९२ हजार देखि १ लाख ३० हजार सम्म
ध्र्रचीवावा ठछण्ण्ण् त्य ढछण्ण्ण्
ध्र्रचावचाव ६७ हजार देखि ७२ हजार सम्म
ध्र्र न्यूफन्डल्यान्ड५८ हजार देखि ६२ हजार सम्म्ा
ध्र्रग्रेट डेन३५ हजार देखि ७२ हजार सम्म
ध्र्रसेन्ट बर्नाड३८ हजार देखि ५५ हजार सम्म
ध्र्र पग ३२ हजार देखि ४५ हजार सम्म्ा
ध्र्रपोमेरियन २५ हजार देखि ४० हजार सम्म
ध्र्रपेकिनिज३० हजार देखि ४० हजार सम्म
ध्र्ररोटवेलर ३५ हजार देखि ३८ हजार सम्म

हो म असक्षम थिएँ

हो म असक्षम थिएँ
गाढा निद्रा र मिठो सपनापछि ब्यूझन्थें
हल्का कुहिरो अनि रातो घाम लागीरहेको हुन्थ्यो
जतिबेला म तिम्रो बाटो हेरिरहन्थ्ये ं
तिमी नआउदा दुख लाग्थ्यो
आएपनि बोल्न सक्ने खुबि थिएन
हो म असक्षम थिएँ
आखिरी वर पीपल पनि त हेराहेर मात्रै गर्थे ॥
रातो घाउ टन्टलापुर बन्न पुग्थ्यो
मेरो छायाँ सानो बन्दै जान्थ्यो
लाग्थ्यो छाया अब आफैमा हराउनेछ
चिटचीट पसीना आउँथ्यो
म बाध्य हुन्थ्ये त्यस वरप्ािपलको सहारा लीन
म वरपीपलको काखमा ब्ास्थे
जतिबेला म तिम्रो बाटो हेरिरहन्थें
हो म असक्षम थिएंँ ॥
फेरि सूर्य ढल्किन पुग्थ्यो
आफ्नै छाया लामो हुन पुग्थ्यो
आशा बढ्यो निराशा घट्थ्यो
जसरि सूर्य अस्ताएर जुन आउँथ्यो
म बाध्य हुन्थें त्यही वरपीपलको सहारा लीन
अनि सोंच्थे मैले अप्सराकी छोरि गुमाएँ
मैले इर्शवरको वरदान गुमाएँ
अनि फेरी तिम्रो बाटो हेरिरहन्थे
हो म असक्षम थिएँ …
प्राय जसो कर्कले उमेरमा देखिरहने मायाका पिडा हुन यी । छु भनेर नमातिनुहोला केवल एक दिन बागमतीको फोहर पानिमा पनि जल्नलाई मुस्किलै पर्ला । सक्छौ् भने सेवा क्ेलाइ भनीन्छ एकपटक गरीदिएरत हेर । सबौ सुखी सम्पन्न भनेझै । नोवेल साइलैन्स ।

सुदुरपश्चिमका मुक्त हलियाहरुको वर्तमान

-टेक कुँवर
बानेश्वर १२ माघ

ड्डशक्तिशाली परंम्पराले दलित वा केहि आदिवासी जनजातिहरुलाई मात्र हलिया राखि खेत खनजोत गर्ने काम हुन्छ । खेतीपातीको उत्कर्ष समयमा कृषिमजदुरको माग उच्च हुन्छ । तर कथित माथिल्लो जातका मानिसहरुले श्रमको काम गर्दैनन । त्यसैले यस्ता कामहरुमा दलितहरुलाई लगाउने ब्यापक प्रचलन छ । तर यस्तो श्रम गर्दा दलितले पैसा पाँउदैनन । यस्तो ब्यवस्था दास दासब्यपार त्यस्ता संस्था र ब्यबहारहरु अन्त्य गर्ने महासन्धिको ठाडो उल्लघंन हो । रबर्टसन र मिश्र
ड्डजमिनदारहरुले दलितले लिएको ऋणको व्याज गैरदलितलाई भन्दा चर्को लिने भएकोले ऋणको सावा र ब्याज तिर्न नसकि साहुको वधुवा श्रमिक भएर बस्नु पर्ने बाध्यात्मक अवस्था श्रजना गर्न जानीबुझि गरिएको ब्यवस्था नै हलिया प्रथा हो । सेन्टर फर ह्युमन राइट्स एण्ड ग्लोवल जस्टिस
ड्डहलिया प्रणाली आधुनिक युगको तर अन्तरराष्ट्रिय रुपमै उन्मुलन भैसकेको एक प्रकारको दासत्व प्रथा हो । जसमा कामदारले सुरुवातमा केहि ऋण वा जग्गा उपभोग गर्न पाँउछन र त्यसको व्याज वापत उनीहरुले मालिकको जमीनमा काम गर्छन र त्यसको सट्टामा केहि रकम पनि पाँउछन तर तिनीहरुले ऋण लिएको साहुकोमा काम गरेर कमाएको ज्यालाले कहिल्यै पनि ऋण तिर्न पयाप्त हुंदैन । त्यसैले कृषि कामदारहरु ऋण दासत्वमा फस्न पुग्छन । सु।प। विकासक्षेत्रमा गरिएको हलिया सर्वेक्षण प्रतिवेदन ः लुविफे नेपाल
ड्डजव लिएका ऋणले गर्दा ब्यक्ति परिवार र तिनका भावि सन्तानहरुले साहुकोमा गएर काम गर्नु पर्ने अवस्था आँउछ त्यो नै ऋण दासत्व हो । ऋण दासत्ववारे संयुक्त राष्ट्र संघ
ड्डखेती कमाई गर्नाका लागि हलो जोत्ने मानिस शारीरिक श्रम वेसि गर्ने र खान पनि अवेर आउने नै हली हो … । वृहद नेपाली शव्दकोष
ड्ड…दलितले गैर दलितको खेतवाट अन्न भित्रयाउने बेलामा केही अनाज पांउछन । यो प्रथामा पारिश्रमिक िदंदा नगदको लेनदेन हुंदैन । हलिया प्रथा बाध्यात्मक श्रमको एउटा रुप हो । यस्तो प्रथाले जातीय आधारमा भएको श्रम विभाजन निरक्षरता र अशिक्षा भूमिहीनता र अर्धसामन्ति ब्यबस्थाले गर्दा निरन्तरता पाँउदै आएको छ । … भट्टचन तथा सुनार ः नेपालमा जातीय भेदभाव
माथि उल्लेख गरिएका हलियाहरुसगं सम्बन्धित यी सबै परिभाषाहरु लाई मसिनोसंग केलाउदा यसले दिने सार के हो भने हलियाहरु भनेका मालिकको ऋण दासत्वको फन्दामा परेका बंधुवा मजदुरहरु हुन । नेपालको सुदुरपश्चिमको सन्र्दभमा यस्ता मजदुरहरु जातिगत हिसावले बहुसंख्यामा दलितहरुको देखिन्छ । जोसंग वर्णवाद अन्र्तगतको तथाकथित सानो जातिको पहिचान छ र सामन्तवादमा देखिने सम्पतिको स्वरुप जमीन माथिको स्वामित्व पनि छैन । यिनीहरुनै माथि परिभाषामा उल्लेख गरिएका जस्ता दासताका सबै स्वरुपहरुलाई ब्यबहारतः बेहोरेर बाँच्न आज पनि बाध्य छन ।

हलियाहरुका परिभाषालाई आधार मान्दै विष्लेषण गर्ने र हलियाहरुका जीवन पद्धतीलाई अध्ययन गर्दा सबै हलियाहरुको प्रकृति एकै किसिमको भने पाईदैन । मुलतः हलियाहरु बारे तीन वटा प्रंकृतिहरु देखा परेका छन ः
ड्ड त्यस्ता हलियाहरु जो मालिकबाट जमीनदारबाट बिभिन्न नाममा ऋण लिएर त्यसको ब्याज बापत साहुको हलो जोत्ने खेतीपाती भित्रयाउने जस्ता कृषिजन्य श्रम गर्ने हलिया जसले श्रम गरे बापत असाध्य न्यून ज्याला पाउछन ।
ड्ड त्यस्ता हलियाहरु जो मालिकबाट घरबासका लागि सानो ट्क्रो जमीन पाँउछन र त्यस बापत निःशुल्क रुपमा बिना ज्याला खेतीपाती लगाउने देखि भित्रयाउने सम्मको काम गर्छन ।
ड्ड अर्कोथरि त्यस्ता हलियाहरु जो परम्परागत बावु बाजेको पाला देखि नै रुपमा हलो जोत्ने खेतीपाती लगाउने भित्रयाउने तथा मालिकले अह्ाएका सबै कामहरु गर्ने गर्दछन । यस्ता हलियाहरु कुनै पनि अवसरबाट वन्चित हुन्छन र हलिया बस्न वाध्य हुन्छन् साथै एक पुस्ताबाट अर्को पुस्तामा हलो जोत्ने तथा खेतीपातीमा गर्ने काम पनि सर्दै जान्छ ।
परिभाषा प्रवृति र प्रकृतिहरु हेर्दा हलिया हुनु भनेको हलो जोत्नु नै हो भन्ने त बुझिन्छ । तर ध्यान दिनु पर्ने के छ भने हलिया हुनु भनेको हलो जोत्नु नै हो तर हलो जोत्नेहरु सबै हलिया भने होइनन । हलिया त्यो विशिष्ट श्रम शोषणको सम्बन्घ हो जहाँ हलियाहरुका लागि स्वतन्त्रता छैन बरु बधुवापन छ । यस्तो प्रथा नेपालको विभिन्न क्षेत्रमा बिद्यमान छ । देशका नागरिकहरुलाई यस्तो बधुवापन वा कमारोपन बाट मुक्त गर्नु राज्यको दायित्व हो । त्यसैले हलिया सवाल मुलतः राजनीतिबाट संवोधन र समाधान गरिनु पर्ने सवाल हो भन्ने पनि वुझिन्छ । तर बिडंवना हलिया सवाल कहिल्यैपनि राजनीतिक मुद्धाकोरुपमा अलग्गै उठ्नै सकेन । यसले या त जातीयताको आधारमा दलित आन्दोलनको फेर समाउदै पछि लाग्नु पर्ने वा भूमि अधिकार आन्दोलनको फेर समाउदै पछि लाग्नु पर्ने अवस्था सिर्जना भयो ।

हलियाहरुको पहिचान समेत समस्याग्रस्त जस्तै भएर देखा पर्यो । पक्कै पनि हलोसगं सम्वन्धित भएर नै हलिया भन्ने शव्द प्रादुभाव भयो भनेर तर्क गर्न सकिन्छ तर हलो समाउदैमा हलिया भने भइदैन । हलिया हुनका लागि मुलतः हलो समाउने कारणमा मालिकको ऋण अनिवार्य जस्तै छ । त्यहि ऋण चुक्ता गर्नका लागि हलियाहरु मालिकको जमीनमा काम गर्छन । व्याज वापत काम गर्दछन तसर्थ मालिकको ऋण चुक्ता गर्न कहिल्यै सक्दैनन् । यस्तेा अवस्थाले गर्दा कृषि कामदारहरु हलिया पुस्तौं पुस्ता सम्म पनि ऋणको दासत्वमा डुब्न पुग्छन । यस्तो अवस्थाले कामदारहरुले आफुलाई हलिया वषौं सम्म साहुकोमा बन्धक राख्नु पर्ने वाध्यता सिर्जना गर्छ । बिस्तारै उनीहरु बन्धक कामदारको रुपमा फेरिन्छन ।


सामन्तवादी वर्ण ब्यवस्थामा व्राम्हण क्षेत्रीयहरुलाई तथाकथित ठूला जातमा गनिने भएकोले उनीहरु आफ्नो मान प्रतिष्ठाको कारण जमीन जोत्ने जस्ता काममा लाग्दैनन त्यसैले यस्ता श्रमका काममा तथाकथित शुद्रहरुलाई दलित जोत्ने गरिन्छ । यो यथार्थलाई बिष्लेषण गर्दा हलियाहरु मुलतः दलित हुनुको कारणको रुपमा सामन्तवादी वर्ण व्यवस्था हो भन्न सकिन्छ । किनकि सामन्तवादमा ः समाजमा भएको उत्पादनको अधिशेषको दावा गर्ने योद्धा तथा पुरोहितहरु उच्च वर्गको हुने तर कर तिर्नु दान दिन तथा श्रम गर्न मात्र जन्मिएका सरहमा निम्न वर्गहरुलाई राखिएको हुन्छ । मुरारी अर्याल ः नेपालमा सामन्तवाद कृषि दासत्व बारे चर्चा गर्दै उनी लेख्छन ः कृषि दासत्व प्रथाको शुरुवात नेपाल जस्तो पर्वतीय क्षेत्रमा भएको मानिन्छ । पर्वतीय क्षेत्रमा स्थानीय आर्थिक जीवन साचालनका लागि पर्याप्त किसानहरु नभएकोले भूस्वामीहरुले आफुलाईप्राप्त अधिकार प्रयोग गरेर कृषकहरुलाई गाँउ वा खेती छाड्नमा रोक लगाएको पाईन्छ । उही सामन्तवादको इतिहाँसको यो तथ्य र नेपाली पहाडी भागका हलियाहरु बीचको अन्तरसम्वन्ध र त्यसले पारेका प्रभावहरुलाई अहिले पनि प्रष्ट गरि देख्न सकिन्छ ।


नेपाली राजनैतिक परिवर्तनका कुरा गर्दा सामन्तवादी राजनीतिक प्रणालीका विरुद्धमा गरिएको २००७ सालको आन्दोलन महत्वपुर्ण आन्दोलन र परिवर्तन पनि हो । त्यस परिवर्तनले नेपाली जनतालाई सामन्ति राणाहरुको चंगुलवाट मुक्त गराउन सफल भयो । नेपाली काग्रेसको अगुवाइमा थालिएको र सम्पन्न गरिएको यस आन्दोलनमा नेपाली काग्रेस तथा कम्युनिष्ट दलहरुले सुरुसुरुमा नेपाली किसानहरुको नारा को रुपमा जसको जोत उसको पोतको नारा उठाएको देखिन्छ । यो नारा भूमिहीन हलियाहरुका लागि सान्र्दभिक त थियो । तर आन्दोलनको समाप्ति पछि आन्दोलनको अगुवा नेपाली काग्रेस स्वयंले यो नारालाई ब्यबहारिक रुप दिने तिर खासै ध्यान दिएको भने देखिदैन । कम्युनिष्ट पार्टिहरुले पनि वैज्ञानिक तथा क्रान्तिकारी भूमि सुधार जमीनको पुनः बितरण जस्ता नाराहरु अगाडि सारेको देखिन्छ । यहि सन्र्दभमा २००९ सालतिर किसान आन्दोलनका नेता भीम दत्त पन्तको कि त जोत हलो कि त छोड थलो हैन भने छैन भलो भन्ने नारामा नेपालको पश्चिम भुभागका गरिव किसानहरु प्रभावित भएको तथा आन्दोलित भएको देखिन्छ । तर भारतीयहरु समेतको संलग्नतामा तात्कालिन सरकारले भिमदत्त पन्तको क्रुर हत्या गरेपछि यो किसान आन्दोलनले निरन्तरता पाउन सकेन । यसरी नै कम्युनिष्ट पार्टिहरुका प्रयत्नमा रौतहटतिरका तराई भुभागहरुमा किसान आन्दोलनहरु भएका सामन्तका भकारीहरु फोरीएका इतिहासहरु पढ्न पाइन्छ । तर यस्ता किसान आन्दोलनहरुले पनि निरन्तरता पाउन भने सकेनन । अनि यी र यस्तै किसान आन्दोलनहरुमा बधुवा मजदुरको रुपमा रहेका हलियाहरुको कति संलग्नता थियो भन्ने कुरा अझ पनि अध्ययनकै बिषय बनेको छ ।

२००७ देखि २०१५ सम्म विभिन्न राजनैतिक खिचातानीकै समय भएको हुनाले सिमान्तिकृत समुदायका सपनाहरुलाई किहं कतैबाट सम्बोधन हुने कुरै भएन । तर त्यसपछि निर्माण भएका सवैखाले सरकार र तिन्ले ल्याएका २०१६ सालको बिर्ता उन्मुलन ऐन २०२१ सालको भूमिसुधार कार्यक्रम २०५३ को भूमि स्वामित्व ऐनको चौथो संशोधन र वेलावखत निर्माण गरिएका उच्चस्तरिय भुमि आयोगले पनि हलियाहरुको भूमि सवाललाई किहं कतै संवोधन गरेन । यी सवै ऐन ऐन निर्माण सम्ममा मात्र सीमित भए । फलस्वरुप यसले भूमिहीनहरुमाथि न्याय दिन सकेन । यदि यी ऐनहरु कार्यान्वयन हुन सकेको भए भूमिहीनताको कारण हलिया वस्ने हलियाहरु मुक्त हुने अवस्था सिर्जना हुन सक्ने सभावना भने हुन सक्थ्यो ।

त्यसो त २०५२ पछि सुरु भएको माओवादी जनयुद्धको क्रममा विद्रोही माओवादी स्वयंले सुदुरपश्चिममा केहि हलियाहरु लाई मालिककोमा जोत्नु हुंदैन भनेर हलिया मुक्त गराएको पाईन्छ । तर मुक्त हलियाहरुलाई जीबन निर्वाहको भरपर्दो बिकल्प तात्कालीन अवस्थामा विद्रोहि माओवादीले दिन नसकेको कारण यो कदम पनि स्थाई र प्रभावकारी हुन भने सकेन । यसरी हेर्दा हालसम्म हलियाहरुको हकमा राजनैतिक दलहरु तथा सरकारले चालेका भूमि सम्बन्धि कुनै पनि कदमहरुले खासै उपलब्धिहरु हाँसिल गर्न सकेन । साथसाथै सिगों भूमिलाई ब्यबस्थापन गर्ने काममा समेत पनि उनीहरु असफल नै रहे ।

अहिले मुलुकमा दस वर्षे लामो जनयुद्ध र १९ दिने संयुक्त जनआन्दोलन पश्चात लोकतान्त्रिक ब्यवस्थाको स्थापना भएको छ । श्ाान्ति प्रकि्रयालाई व्यवस्थित र निर्देशित गर्न तयार गरिएको विस्तृत श्ाान्ति सम्झौता ३ मा राजनैतिक आर्थिक एवम् सामाजिक रुपान्तरण र द्वन्द व्यवस्थापन अन्तरगतको वुँदा नं १० मा सुकुम्वासी कमैया हलिया हरुवाचरुवा लगायतका आर्थिक सामाजिक रुपले पछाडी परेका वर्गलाई जग्गा लगायत आर्थिक सामाजिक सुरक्षाको व्यवस्था गर्ने नीति लिने भनिएको पनि थियो । तत्पश्चात पनि बैज्ञानिक वा क्रान्तिकारी वा प्रगतिशिल भूमिसुधारको नारा िदंदै सत्तामा वा बाहिर रहेका सबैजसो राजनैतिक दलहरु आफ्ना प्रतिवद्धतामा गंभिर भएको अवस्था रहेन । हलियाहरुले आफ्ना समस्या प्रति दलहरु मुखर भएको अनुभव गर्न पाएनन् । फलस्वरुप हलियाहरु चरणवद्ध आन्दोलन गर्न वाध्य भए । हलियाहरुको आन्दोलन पश्चात सरकार र राष्ट्रिय हलिया मुक्ति समाज महाँसघ बीच पाँच वुदें सहमति गरिए पनि यसलाई निष्कर्षसम्म पुरयाउने र हलियाहरुको न्यायीक पुनस्र्थापनाको हदसम्म सरकार अझ पनि गंभिर भएर लागेको देखिएको छैन ।

त्यसो त राज्यस्तरीय कदमहरुको बारेमा कुरा गर्दा सबैभन्दा महत्वपुर्ण कदमको रुपमा मुलतः कमैया आन्दोलनको दबाब र अन्तरराष्ट्रिय सन्धि संझैाताको घेराबन्दिमा परेर सरकारले सन् २००० को जुलाई १८ मा बन्धक श्रम माथि रोक लगाउने तथा यस्तो ब्यवस्थाको उलंघन गर्नेलाई १० वर्षे कारावासको सजाय तोक्ने काम गरेकोलाई नै मान्न सकिन्छ । तर यस्तो ब्यवस्थाले पनि हलियाहरु तथा ऋण दासत्वमा रहेका अरु चलनहरुलाई अन्त्य गर्ने काममा अपेक्षित सफलता भने पाउन सकेन । किनकि राज्यले कानुनतः बन्धक श्रम निषेघ गरे पनि बन्धक श्रमबाट मुक्त भएकाहरुका लागि अर्को भरपर्दो बिकल्प दिन सकेन । यस्तो परिस्थितिले बन्धक कामदारहरु घुमिफिरि फेरि जमिन्दार वा मालिकको दासका रुपमा नै काम गर्न र जीउन बाध्य पारिए ।

यसरि हलियाहरुको दासत्वबाट मुक्तिका लागि देखा परेको समस्याको यौटा पाटो भूमि ब्यबस्थापन समस्याग्रस्त रह्यो भने जातीय भेदभावको अर्को पाटो पनि निरासाजनक नै रह्यो । त्यसो त जातीय भेदभाव बिरुद्ध दलितहरुको संघर्षको इतिहाँस २००३÷०४ तिर बाग्लुगमा सर्वजित विकले गठन गरेको

भगवान गौतम बुद्धको जन्मथलो लुम्बीनिमा रहेको मुर्ती

भगवान गौतम बुद्धको जन्मथलो लुम्बीनिमा रहेको मुर्ती । गौतम बुद्धको जन्मथलो भएका कारणले गर्दा यहा पर्यटक को चहलपहल बढि जस्ााे हुने गरेको छ । इस्वी संवत २५ सय वर्ष अगाडी उहाको जन्मभएको हो । उहालाई राष्टिय विभुतिका रुपमा चिनीन्छ । अहिन्सात्मक सिद्धान्त उहाले प्रतिपदन गरेका हुन जसले सबैवर्ग क्षेत्रलाई ओगटेको थियो । उक्त सिद्धान्तले वर्तमान नेपाल्ाी राजनीतिमा आवश्यकका रुपमा नेपालका राजनेताहरु चाहान्छन ।

बिआईसीसी टु सिसिडी एक्सपे्रस र ढाँट् सभाषद्हरु

टेक कुवर बानेश्वर काठमाण्डौ 27, januray, 2011
संवैधानिक सम्वाद केन्द्र सिसिडी नेपालस्थित राष्ट्रसंघको नेपालको संविधान निर्माण प्रकृयालाई सघाउने एउटा परियोजना हो जसले संविधानसभाका सभाषद्हरु र नागरिकवीचमा प्रत्यक्ष भेटघाट गराई जनताका समस्याहरुप्रति सजग गराउने कार्य गर्दै आएको छ । यो कार्यक्रम परियोजनाभित्रकै भएपनि संविधान निर्माण प्रकृयाका लागि सहायकसिद्ध नै हो भन्न सकिन्छ । यसवाहेक िसंगो संविधानसभालाई सहयोग पुर्याउन अरवौंको भौतिक सामग्रीहरु सहयोग गरिरहेको रहेछ भने सर्वसाधारण जनताका लागि अत्याधुनिक सूचना केन्द्रको विकास गरेको कार्यलाई सह्रानीय नै मान्नु पर्दछ । जहाँ मेरो संयोजकत्वमा पनि केही कार्यक्रमहरु भए ।
सन् २००९ सम्मको अवधिलाई हेर्दा करीव ९५ प्रतिशत सभाषदहरुसंग जनताको प्रत्यक्ष भेटघाट र अन्तरकृया भएको देखिन्छ । तर शुरुका दिनमा यस संस्थाहरुलाई पवित्र मानेर आउने-धाउने सभाषद्हरु पछिल्ला दिनहरुमा धेरै पातलिन थाले । सभाषदहरुलाई सुनाउनै गरिएका कुनैकुनै कार्यक्रमहरुमा त एकजना पनि सभाषद् आउँदैनन् आजकाल भने कोही भने आफूले भाषण गर्ने विशेष नपाएपछि वा आफूले विशेष सम्मान नपाउने भएपछि अर्को इम्पोर्टेन्ट कार्यक्रम छ भन्ने दाँत ङिच्याएर लुसुक्क बाहिरिन्छन् । कतिपयले त निमन्त्रणामै आतेजातेको ब्यवस्था के कति छ भनेर सोध्ने गर्दछन् त कतिले अरुलाई प्रतिकार्यक्रम १०० डलर दिने हामी चैं सित्तैमा भनेर आरोप पनि नलगाएका होईनन् ।
हुन त जागीरे मनस्थितीका सभाषद्ज्यूहरु आफ्नो दायित्वभन्दा आआफ्नो दल र त्यो भित्रका गुटप्रति बढी जवाफदेही हुनाले पनि यसो भईरहेकेा हो । कतिपय मान्याहरुको मनस्थितीमा ुजसोतसो मान्या भइहालियो संविधान लेखियोस् या नलेखियोस् अर्कोपल्ट देखाजालाु भन्ने पाचायती स्वार्थले अझपनि बास गरिरहेको छ । तसर्थ जनसमक्ष जतिसुकै प्रतिवद्धता जाहेर गरेतापनि बिआइसीसीको गेटभित्र एक्सपे्रस छिरेपछि यी सवै गोलीमार- जसोजसो हली त्यसैत्यसै गोरु झैं दलका नेता जताजता उपि्रुन्छन् बम्किन्छन् त्यतैत्यतै दौडिने मनोवृतिका कारणले नै परिणामतः संविधान समयमा नबन्ने बनेतापनि त्यो संविधान जनताको नभई सभाषद् र नेताको मात्र हुने स्थिती देखापरेकेा छ । अन्ततः जनताले अनुमोदन गरेका यस्ता सभाषद्हरु आफ्नो अभिभाराभन्दा जनताले वहिस्कार गरेका पर्दा पछाडिका गन्यामान्याहरुद्धारा संचालित भएको सत्य हो ।
यी सभाषदहरु कार्यक्रममा निमन्त्रणा गर्दा ुआउदिनु ुसरी यसपाली आउन सकिनु भन्नेहरु एकादुयक भएपनि प्रायजसो एकघण्टा पछि हुने कार्यक्रममा पश्चिम दोधारामा भएपनि ुआउँछु नै भनेर विश्वास दिलाउँछन् । कतिलाई त उपस्थित भईदिनका लागि दुलही फकाएजस्तो फकाउनु पर्दछ । तरपनि ब्यवहारतः यिनीहरु आउदैआउँदैनन् । जुन प्रवृती पाचायती नेता तथा त्यसपछि गोरु ब्याउने प्रजातान्त्रिक कालका नेताहरुकै हो । यसले समय र सन्दर्भ एवं जनताको मनोभावनालाई सम्मान नगरीकन ुहुन्छु मात्र भन्ने यी निर्लज्ज हुन्छवहादुर र हुन्छमायाहरु गणतन्त्रमा पनि परम्परागत धर्म निभाईरहेका छन् । सामन्ती वंशजबाट आएका त छँदैछन् यी वाहेक अर्काथरी उम्रदै तीनपातका गणतन्त्र सभाषद्ज्यूहरु पनि नभएका होईनन् जो हिजो गोरु चराउँदै थिए बाख्रा हेर्दै थिए चौतारोमा बसेर गट्टा खेल्दै थिए म्यारीज पत्ति हान्दै थिए आज सभाषद हुनासाथ अव हामीभन्दा माथि त आकाश पनि छैन भन्ने मनोवृति पाल्दछन् ।
रंग र रगत उही भएकाहरुलाई छोडेर हेर्दा यसरी ुहुन्छु भन्ने र ज्यादा सम्मान खोज्ने सम्मान नपाए यस्ता कार्यक्रमलाई छोड्भाई भन्ने नयाँ मान्याज्यूहरु बढीजसो सर्वहारा जनताको प्रतिनिधित्व गर्छौ भन्ने पार्टीबाट आएकाहरु नै देखिएका छन् । जो आईहाले भने पनि सकेसम्म जुंगा ठाडा पारेर नसके दाँत खिस्स ङिच्याएर विभिन्न जात र समुहका जायज-नाजायज जुन मागमा पनि बकम्फुसे भाषण गर्दै प्रतिवद्धता जनाइहाल्छन् । तर दलमा अथवा आफ्ना तालुकदार नेताका पुगेपछि भने यिनका ठाडा कान पनि चिसिहाल्छन् यिनको मुखका र्यालहरु पनि सवै ओभाउँछन् । के बोलियो कहु बोलियो यी सव गोलीमार अनि सत्ता कसरी बचाउने र कसरी गिराउने भन्नेमा यिनका टाउका हल्लिन थाल्छन् । त्यसपछि आआफ्ना मन्त्रीका चाकडी विन्ती-नमस्तेमा यिनको दिनचर्या बित्दछ । अनि कसरी बन्छ संविधान अनि किन आउने नागरिकको सराकेारको विषयमा त्यसैले पछिल्ला दिनमा आफ्नो प्रतिवद्धतादेखि आफैलाई लाज लाग्न थालेपछि यिनीहरु सिसिडीको लिफ्टदेखि तसर्िन थालेका छन् ।
कार्यक्रम आयोजना गर्ने आयोजकहरु पनि यी सभाषदभन्दा केही फरक छैनन् भन्दा अतियुक्ति नहोला । जवकि यस्ता आयोजकहरुका विषयहरु वस्तुगत भन्दा पनि प्रायोजित मात्रै हुन्छन् । हरेकले ुसंविधान निर्माण प्रकृयामा फलानेा-फलानोको भूमिका…ु अथवा ुसंविधानमा फलानो-फलानो जातिको अधिकार…।ु आदि शिर्षक राखेर सभाषदहरुको हाजिरी देखाई परियोजना लम्ब्याउने धन्दा नचलाईरहेका होईनन् । राजनीतिक नेताहरुवीचमा असम्झदारी भइरहेको छ दलहरुवीचमा असहमति उपन्न भइरहेका छन् । सभाषद्हरु सत्ता र भत्ताको खोजीमा केन्द्रित छन् । प्रशासनको प्रभावकारीता देखिएकेा छैन । राष्ट्रको अर्थतन्त्र चौपट् भइरहेको छ । जुनविना अन्य पाटोमा निकास सम्भव छैन । यस वस्तुस्थितीमा ुअसमझ्दारीको निकास के …॥ु राजनीतिक दलहरुवीच सहमति निर्माणको बाटो के…।ु सहमति निर्माणमा नेताहरुको भूमिका के सभाषदहरुको भूमिका के…॥ु ुमाननीयहरु सत्ता र भत्ता खाने कि जनताकेा अभिभारा पुरा गर्ने…ु संविधान बनेन भने अवको मुलुक के होला…।ु ुत्यसवेला नागरिकको भूमिका के…ु ुअधिकार माग्ने नागरिकको मुलुक बनाउने भूमिका के…ु अथवा अर्थतन्त्र सुधारमा जनताको नेता र जनताको भूमिका के हुने ु आदि समसामयिक विषयमा कार्यक्रम राख्ने विवेक पलाएको पाईदैन यी आयोजक र प्रायोजकहरुमा । यसकारण एउटै विषयका कार्यक्रम त्यो पनि आफ्नेा जागीर टिकाउने चरित्रका कार्यक्रममा सभाषदहरु आउनुभन्दा नआउनु स्वभाविक हो ।
यद्यपि केही कार्यक्रमहरु परियोजनाकै भएपनि जनता र मुलुक निर्माणसंग प्ररोक्ष सरोकार राख्ने विषयका छन् त केही आयोजकहरु यो मुलुकको भविश्यप्रति वास्तवमै चिन्तीत होलान् । तिनका कार्यक्रमहरुमा पनि सभाषदज्यूहरुको वचन उड्छ सीसीडी वा अन्य कार्यक्रम स्थलसम्म गाडी गुड्दैन । कतिले गाँसभन्दा अगाडि आइदिने वचन दिन्छन् गाँस निलेपछि वचन पनि निल्छन् । यस मानेमा सिसिडीको टुप्पोबाट विआईसीसीलाई नियाल्दा भने आयोजकभन्दा यी अतिथिज्यूहरु एक कदम अगाडि छली र ढाँट भएको यथार्थ हो ।




बिआईसीसी टु सिसिडी एक्सपे्रस र ढाँट् सभाषद्हरु
टेक कुवर बानेश्वर काठमाण्डौ
संवैधानिक सम्वाद केन्द्र सिसिडी नेपालस्थित राष्ट्रसंघको नेपालको संविधान निर्माण प्रकृयालाई सघाउने एउटा परियोजना हो जसले संविधानसभाका सभाषद्हरु र नागरिकवीचमा प्रत्यक्ष भेटघाट गराई जनताका समस्याहरुप्रति सजग गराउने कार्य गर्दै आएको छ । यो कार्यक्रम परियोजनाभित्रकै भएपनि संविधान निर्माण प्रकृयाका लागि सहायकसिद्ध नै हो भन्न सकिन्छ । यसवाहेक िसंगो संविधानसभालाई सहयोग पुर्याउन अरवौंको भौतिक सामग्रीहरु सहयोग गरिरहेको रहेछ भने सर्वसाधारण जनताका लागि अत्याधुनिक सूचना केन्द्रको विकास गरेको कार्यलाई सह्रानीय नै मान्नु पर्दछ । जहाँ मेरो संयोजकत्वमा पनि केही कार्यक्रमहरु भए ।
सन् २००९ सम्मको अवधिलाई हेर्दा करीव ९५ प्रतिशत सभाषदहरुसंग जनताको प्रत्यक्ष भेटघाट र अन्तरकृया भएको देखिन्छ । तर शुरुका दिनमा यस संस्थाहरुलाई पवित्र मानेर आउने-धाउने सभाषद्हरु पछिल्ला दिनहरुमा धेरै पातलिन थाले । सभाषदहरुलाई सुनाउनै गरिएका कुनैकुनै कार्यक्रमहरुमा त एकजना पनि सभाषद् आउँदैनन् आजकाल भने कोही भने आफूले भाषण गर्ने विशेष नपाएपछि वा आफूले विशेष सम्मान नपाउने भएपछि अर्को इम्पोर्टेन्ट कार्यक्रम छ भन्ने दाँत ङिच्याएर लुसुक्क बाहिरिन्छन् । कतिपयले त निमन्त्रणामै आतेजातेको ब्यवस्था के कति छ भनेर सोध्ने गर्दछन् त कतिले अरुलाई प्रतिकार्यक्रम १०० डलर दिने हामी चैं सित्तैमा भनेर आरोप पनि नलगाएका होईनन् ।
हुन त जागीरे मनस्थितीका सभाषद्ज्यूहरु आफ्नो दायित्वभन्दा आआफ्नो दल र त्यो भित्रका गुटप्रति बढी जवाफदेही हुनाले पनि यसो भईरहेकेा हो । कतिपय मान्याहरुको मनस्थितीमा ुजसोतसो मान्या भइहालियो संविधान लेखियोस् या नलेखियोस् अर्कोपल्ट देखाजालाु भन्ने पाचायती स्वार्थले अझपनि बास गरिरहेको छ । तसर्थ जनसमक्ष जतिसुकै प्रतिवद्धता जाहेर गरेतापनि बिआइसीसीको गेटभित्र एक्सपे्रस छिरेपछि यी सवै गोलीमार- जसोजसो हली त्यसैत्यसै गोरु झैं दलका नेता जताजता उपि्रुन्छन् बम्किन्छन् त्यतैत्यतै दौडिने मनोवृतिका कारणले नै परिणामतः संविधान समयमा नबन्ने बनेतापनि त्यो संविधान जनताको नभई सभाषद् र नेताको मात्र हुने स्थिती देखापरेकेा छ । अन्ततः जनताले अनुमोदन गरेका यस्ता सभाषद्हरु आफ्नो अभिभाराभन्दा जनताले वहिस्कार गरेका पर्दा पछाडिका गन्यामान्याहरुद्धारा संचालित भएको सत्य हो ।
यी सभाषदहरु कार्यक्रममा निमन्त्रणा गर्दा ुआउदिनु ुसरी यसपाली आउन सकिनु भन्नेहरु एकादुयक भएपनि प्रायजसो एकघण्टा पछि हुने कार्यक्रममा पश्चिम दोधारामा भएपनि ुआउँछु नै भनेर विश्वास दिलाउँछन् । कतिलाई त उपस्थित भईदिनका लागि दुलही फकाएजस्तो फकाउनु पर्दछ । तरपनि ब्यवहारतः यिनीहरु आउदैआउँदैनन् । जुन प्रवृती पाचायती नेता तथा त्यसपछि गोरु ब्याउने प्रजातान्त्रिक कालका नेताहरुकै हो । यसले समय र सन्दर्भ एवं जनताको मनोभावनालाई सम्मान नगरीकन ुहुन्छु मात्र भन्ने यी निर्लज्ज हुन्छवहादुर र हुन्छमायाहरु गणतन्त्रमा पनि परम्परागत धर्म निभाईरहेका छन् । सामन्ती वंशजबाट आएका त छँदैछन् यी वाहेक अर्काथरी उम्रदै तीनपातका गणतन्त्र सभाषद्ज्यूहरु पनि नभएका होईनन् जो हिजो गोरु चराउँदै थिए बाख्रा हेर्दै थिए चौतारोमा बसेर गट्टा खेल्दै थिए म्यारीज पत्ति हान्दै थिए आज सभाषद हुनासाथ अव हामीभन्दा माथि त आकाश पनि छैन भन्ने मनोवृति पाल्दछन् ।
रंग र रगत उही भएकाहरुलाई छोडेर हेर्दा यसरी ुहुन्छु भन्ने र ज्यादा सम्मान खोज्ने सम्मान नपाए यस्ता कार्यक्रमलाई छोड्भाई भन्ने नयाँ मान्याज्यूहरु बढीजसो सर्वहारा जनताको प्रतिनिधित्व गर्छौ भन्ने पार्टीबाट आएकाहरु नै देखिएका छन् । जो आईहाले भने पनि सकेसम्म जुंगा ठाडा पारेर नसके दाँत खिस्स ङिच्याएर विभिन्न जात र समुहका जायज-नाजायज जुन मागमा पनि बकम्फुसे भाषण गर्दै प्रतिवद्धता जनाइहाल्छन् । तर दलमा अथवा आफ्ना तालुकदार नेताका पुगेपछि भने यिनका ठाडा कान पनि चिसिहाल्छन् यिनको मुखका र्यालहरु पनि सवै ओभाउँछन् । के बोलियो कहु बोलियो यी सव गोलीमार अनि सत्ता कसरी बचाउने र कसरी गिराउने भन्नेमा यिनका टाउका हल्लिन थाल्छन् । त्यसपछि आआफ्ना मन्त्रीका चाकडी विन्ती-नमस्तेमा यिनको दिनचर्या बित्दछ । अनि कसरी बन्छ संविधान अनि किन आउने नागरिकको सराकेारको विषयमा त्यसैले पछिल्ला दिनमा आफ्नो प्रतिवद्धतादेखि आफैलाई लाज लाग्न थालेपछि यिनीहरु सिसिडीको लिफ्टदेखि तसर्िन थालेका छन् ।
कार्यक्रम आयोजना गर्ने आयोजकहरु पनि यी सभाषदभन्दा केही फरक छैनन् भन्दा अतियुक्ति नहोला । जवकि यस्ता आयोजकहरुका विषयहरु वस्तुगत भन्दा पनि प्रायोजित मात्रै हुन्छन् । हरेकले ुसंविधान निर्माण प्रकृयामा फलानेा-फलानोको भूमिका…ु अथवा ुसंविधानमा फलानो-फलानो जातिको अधिकार…।ु आदि शिर्षक राखेर सभाषदहरुको हाजिरी देखाई परियोजना लम्ब्याउने धन्दा नचलाईरहेका होईनन् । राजनीतिक नेताहरुवीचमा असम्झदारी भइरहेको छ दलहरुवीचमा असहमति उपन्न भइरहेका छन् । सभाषद्हरु सत्ता र भत्ताको खोजीमा केन्द्रित छन् । प्रशासनको प्रभावकारीता देखिएकेा छैन । राष्ट्रको अर्थतन्त्र चौपट् भइरहेको छ । जुनविना अन्य पाटोमा निकास सम्भव छैन । यस वस्तुस्थितीमा ुअसमझ्दारीको निकास के …॥ु राजनीतिक दलहरुवीच सहमति निर्माणको बाटो के…।ु सहमति निर्माणमा नेताहरुको भूमिका के सभाषदहरुको भूमिका के…॥ु ुमाननीयहरु सत्ता

गल्ती थियो चोखो माया लाउनु नै

जिन्दगी खोला जस्तै बग्दो रहेछ
गल्ती थियो चोखो माया लाउनु नै
तिम्रो लागी मैले दुख पाउन नै
भेटौ भन्यौ हन्छ भने त्यहिनेर गल्ती थियो
आत्मघाती कदम थियौ भेटन आउननै
प्राप्ती मात्रै सारा हैन रैछ संसारमा
साढेसाती रैछ तिमीलाइ पाउननै
देख्दामात्रै फल रैछ मटभित्र काडा भयोै
गल्ती थियो लठठ् पार्ने गीत गाउननै

२०६७ जेठ १५ गते भित्र संविधान निर्माण गर्नु पर्ने

संविधानसभाले २०६७ जेठ १५ गते भित्र संविधान निर्माण गर्नु पर्ने संवैधानिक व्यवस्था अनुसार अब यस कार्यको लागि निर्धारित समय करिब साँढे चार महिना बाँकी रहेको छ । सरकार फेरबदलको कार्य नेपाली राजनीतिको केन्द्रीय चासोको विषय बन्दा संविधान निर्माणको कार्य ओझेलमा पर्न गएको छ । विषयगत समितिहरुले तोकिएको समयमा आफ्ना अवधारणा एवं मस्यौदापत्र बुझाउन नसक्दा सविधानसभाको कार्यतालिका आठ चोटी परिवर्तन मात्र भएन संविधानसभाले विभिन्न समयमा ुविजनेसु पनि पाउन सकेन । राज्यको पुनःसंरचना एवं राज्य शक्तिको बाँडफाँड र राज्यको शासकीय स्वरुप जस्ता अति दूरगामी महŒव राख्ने समितिहरुले अहिलेसम्म आफ्ना अवधारणापत्र एवं मस्यौदा तयारपार्न सकेका छैनन् । आउने केही दिन भित्र ती समितिहरुले आफ्ना मस्यौदा एवं अवधारणापत्र नबुझाएमा संविधानसभाको कार्यतालिका नऔँ चोटी संशोधन हुने निश्चित प्रायः भएको छ । अहिलेसम्म संविधान निर्माण गरिने अन्तिम समयसीमालाई परिवर्तन नगरिकन आन्तरिक कार्यतालिका मात्र परिवर्तन गरिएको छ । तर राजनीतिक दलहरु बीच असमझदारी चुलिदै गएको अवस्थामा निर्धारित समयमै संविधान निर्माण हुनेकुरामा आशंका बढ्दै गएको छ ।
अहिलेसम्म अवधारणा एवं मस्यौदा बुझाएका समितिहरुले पनि थुप्रै फरफ मत सहित आफ्ना अवधारणा एवं मस्यौदा संविधानसभामा बुझाएका छन् । तयारीको अभावमा दलहरुले महŒवपूर्ण मुद्दाहरुमा प्रस्ट धारणा बनाउन सकेनन् । न त दलहरुले समितिमा रहेका आफ्ना सभासद्हरुलाई विवाद भएका विषयहरुमा साझा सहमतिको विन्दु पहिचान गर्न सक्नेगरी आवश्यक म्यान्डेट दिने सदासयता नै देखाउन सके । फरक मुद्दाहरुलाई हल गर्न मस्यौदा निर्माणको क्रममा हुनुपर्ने अन्तरदलीय संवादको संस्कार विकास गर्न पनि दलहरु उदासिन रहे । जसले गर्दा समितिमै छलफल गरेर निक्र्यौलमा पुग्नुपर्ने मुद्दाहरु पनि फरक मतको रुपमा संविधानसभामा प्रवेश गरेको छ । भविष्यमा यसले संविधान निर्माणको प्रकि्रयालाई अझ जटिल बनाउने छ ।
समितिको मस्यौदा माथि संविधानसभामा घनीभूत रुपमा छलफल हुनुपर्दथ्यो । तर संविधानसभाको बैठकमा सभासद्हरुको उपस्थिति पातलो रहने गरेको छ । अझ ठूला दलका शीर्ष नेताहरु संविधानसभाको बैठकमा आक्कलझुक्कल मात्र उपस्थित हुने गरेका छन् । संविधानसभा नियमावली कडाईका साथ कार्यान्वयन गरेको भए अधिकांश दलका शीर्ष नेताहरुले सभासद्को पदबाट हात धोई सकेका हुन्थे । संविधानसभाको बैठकमा शीर्ष नेताहरुको न्यून उपस्थितिले संविधानसभाप्रति उनीहरुको अविश्वासलाई प्रतिविम्बित गर्दछ । यसले ठूला दलका शीर्ष नेतृत्वमा अन्तमा संविधान हामीले नै निर्माण गर्ने हो भन्ने मानसिकता हावि भएको देखाउछ । प्रमुख राजनीतिक दलका शीर्ष नेताहरु कतै ुमिग्यालोमेनियाुबाट ग्रसित त भएका छैनन् नेपथ्यमा बसेर केही दलका पाँच सात जना प्रमुख नेताहरुले इमान्दारितासाथ संविधानको निर्माण गरे भने पनि यसले जनताको विश्वास जित्न सक्नेछैन । बरु त्यसले कुनै अमुक ठाँउमा नेपालको संविधान निर्माण भैसक्यो भन्ने बजार हल्लालाई पुठ मात्र दिने छ ।
अर्कोतफ संविधानसभामा प्रतिनिधित्व गर्ने अन्य सभासद्हरु भने हिनताबोधले ग्रसित भएका छन् । एक जना सभासद् िसंहदरबारमा आफ्ना कार्यकर्तासँग गफिदै भन्दै थिए ुसमितिको प्रतिवेदन भनेको बच्चाहरुले खेल्दाखेरी बनाउने घर जस्तो हो यसको केही महŒव छैन अन्तिममा सबै कुरा दलको प्रमुख नेताहरुले नै टुङ्गो लगाई हाल्छन्ु । कुनै समितिमा मस्यौदा उपसमितिको संयोजक पनि रहेर काम गरिसकेका सभासद्को उक्त अभिव्यक्ति संविधानसभाका सभासद्हरु समितिको मस्यौदा बनाउने कुरामा कति गम्भिर र इमान्दार छन् भन्ने कुराको उदाहरण हो । यदि संविधानको सबै कुरा शीर्ष नेताहरु मात्रैले टुङ्गो लगाउने हो भने सबै दलका शीर्ष नेता एवं विज्ञहरु सम्मिलित एउटा संविधान निर्माण आयोगको गठन गरेको भए फगिहाल्थ्यो । संविधानसभाको चुनाव र छ सय एक जना सभासद् सहितको जम्बोरी संविधानसभा आवश्यकता नै पर्ने थिएन ।
विभिन्न दलहरु बीचको अनौपचारिक छलफलले असहमतिको खडललाई कम गर्न निक्कै मद्दत गर्न सक्थ्यो । सहमतिको प्रयास पटक्कै हुन सकेन । शीर्ष नेताहरुको औपचारिक एवं अनौपचारिक संवाद संविधान निर्माणको लागि भन्दा सता परिवर्तनको सेराफेरोमा बढी केन्द्रीत हुन पुग्यो ।

उपत्यकाका कुख्यात डाकाहरु प्ाक्राउ

श्रृखलाबद्ध तरिकाले अपराध गर्ने काठमाण्डौका पाच्ा डाकाहरुलाइ विहीबार अपराध अनुसन्धान विभागले सार्वजनिक गरिएको छ ।


कपन राममंन्दिरका १९ वर्षिय काले भन्ने सुनिल तामाड बोहराटार का ३२ वर्षिय गगन तामाड गंगबु बस्ने २२ वर्षिय बिक्रम तामाड बालाजुका २४ वर्षिय राज लामा चण्डोलका ४२ वर्षिय नारायण विश्वकर्मा लाइ सार्वजनिक गरीएको हो ।

उनीहरुले भद्रकालीका संकर पाण्डे को घरबाट रु ७ लाख सम्मको धनमाल कपन का मेजर नवीन कुमार झा कोृ घरबाट रु डेढ लाख सम्मको धनमाल आरुबारीका आडआली शेर्पाको घरबाट अन्दाजी रु १५ लाखको धनमाल लुटेको देखिन्छ र उनीहरुजस्तै अन्य नागरिकहरुले पनि उनीहरुका नाममा उजुरी परेको अपराध अनुसन्धान महाशाखाका प्रमुख प्रहरी वरिष्ट उपरिक्षक रण बहादुर चंन्द बताउनुहुन्छ ।


पक्राउ पश्चात उनीहरुले उपत्यकाका १५ घरहरुमा अपराधमा संलग्न रहेको पाइएको छ चंन्द बताउनुहुन्छ ।


लुटेको धनमाल बाडी सो पैसाले रेष्टुरेन्ट जाने गेष्ट हाउस बस्ने मोटरसाइकल तथा जग्गा समेत खरीद गर्ने गरेको अनुसन्धानमा देखीन्छ ।

बास्तबिक नाम नबताउने बस्ने ठाउ नदेखाउने तथा घटना घटाए पछि उपत्यका बाहिर गइ बस्नेा गरेको समेत पाइन्छ ।


विभिन्न देशका रुपैया व्यक्तीका राहादानी मोबाइल रड नेपाली सेनाको बम्ब्याट ज्याकेट उनीहरुबाट फेला परेका छन ।
अहिले चोरी तथा लुटपाट गर्ने समुह सकि्रय रुपमा उपत्यकामा विभिन्न क्षेत्रहरुमा संगठित रुपले संलग्न भएको पाइन्छ ।


उन्ाीहरुलाइ पक्रने क्रममा प्रहरी घाइते भएका छन ।

थापालाई २५ किलो पुूलको माला

२५ किलॊ फूलको माला हैन हामीलाइ जनताको भोट चाहिएको छ । अहिले माला लगाउने ह्रैन जनताको मन जीत्ने हो । जनताको भाव बुभ्ने हो तामझाम गर्ने समय आउदछ त्यसपछिमात्र पच्चीस हैन २५ सय किलोको माला लगाउला संगठन निर्माण गरौ । त्ँपाइहरुले ४ सय ५० सीट क्षँमता भएको हल भर्न सक्नु भएन माला झोला र टोपी लगाएर मात्र केहि हुदैन ु । यि पाटी अध्यक्षँका मुखारविन्दु श्लोक सुनिदा आयोजक र कार्यकर्ताहरु श्ाान्त हल शान देखिएको थियो ।


मंगलबार राजधानीमा राष्टिय प्रजातन्त्र पार्टी नेपालको चौथो जिल्ला अधिवेशनको अन्त्यमा पार्टी प्रमुख तथा प्रमुख अतिर्थी अध्यक्षँ कमल थापाले भाषणको क्रममा आफ्ना कायकर्तालाइ भन्नुभएको हो ।

नेपालमा राजा सहितको प्रजातान्त्रिक हिन्दु राज्य हुनु पदर्छ भन्ने माग गदै आएको राप्रपा नेपालले २० लाख पैतिस हजार जनताको हस्ताक्षण गरेर सभामुखलाइ बुझाइ सकेको पनि छ । अहिले देश विदेशीबाट चलेकोले नेपाली द्धारा चल्नुपयो भन्ने हाम्रो माग हो अध्यक्ष थापा भन्नुहुन्छ । अध्यारोमा पठाएको राजालाई उज्यालोमा ल्याउनुपर्यो ।

संसदले गद्धारी गरेको छ जो नेपाल निर्माता पृथ्वी नारायण शाहाका सन्तान लाइ पन्छाएर । यो सरकार अपाडग छ जनताप्रति कुनै उतरदायित्व नै छैन सरकारमा मात्र जाने पार्टी र कायकतालाइ धन सम्पति मात्र आजर्न गने हो के निर्माण गरेको छ यो सरकारले । अहिले विभिन्न वहानामा सत्ताकै होडबाजीमा सरकार चलेको छ । आफूलाई क्रान्तिकारी भन्ने हातले देश निमार्ण गर्ने को शालीक भत्काउन लागे जनआन्दोलन बाट आएको सरकारले ज्ञानेन्द्र शाहको रिसको झोकमा पुस २७ को राष्टिय एकता दिवस मनाउन बन्द गरेको छ । महामंन्त्री गणेश सेरचन भन्नुहुन्छ । अहिले भइरहेको महंगी विकास निर्माणकाय नहुनु लोडसेडिडको समस्या राष्टमा भएका यि घटनाले देशलाइ विदेशीको हातमा फाल्न खोजीरहेका छन अहिलेका राजनीतिक दलहरु ।

तोकीएको समय २०६७ जेष्ठ १४ मा संविधान निर्माण भएन भने राष्टविखण्डन हुन्छ अनि हत्याहिन्सा बढने भयावह पूण अवस्था आउनेछ । संविधान निर्माण गर्ने समयमा फोहोरी खेल खेल्न पो लागेका छन प्रमुख पाटीका नेताहरु । षडेन्त्रपूर्ण ढडगबाट संविधान निर्माण को समय वढाउन लागेका जनतालाइ भूलभूलैया पार्ने भित्र भित्रै आफै मिलेर म्याद थप्न लागेका छन भनि आरोप लगाउनुभयॊ थापाले ।
१ मिनेट पनि संविधानको म्याद थप्न पाइने छैन । संविधान निर्माण नभए राप्रपा लाइ खुसि लाग्छ भन्छन होला विपक्षी पाटीका व्यक्तिहरु तर हैन घर जलिरहेको अवस्थामा घर भित्र रहेका मान्छे खुसी रहन सक्दैनन । जुन डुङगा डुब्दछ त्यसमा हामी पनि छौ नेपाल रहयो भने मात्र लोकतन्त्र गणतन्त्र र राजतन्त्र रहन्छ त्यसैले संविधान निमाण हुनुपर्दछ थापा भन्नुहुन्छ ।
पार्टीको चौथो जिल्ला क क पार्टीको महाधिवेशनमा ४ सय ५० बस्ने क्षँमता भएको बन्ने हलमा त्यतिकात्रामा कार्यकता नभए पार्टी प्रमुखलाई रिस नउठ्ने नउ । आउदौ माघ ६ ७ ८ र फागुन ७ ८ ९ १० मा देशव्यापी रुपमा आन्दोलन गर्ने घोषणा गरेको छ ।


पार्टी अध्यक्ष थापा सो कायक्रममा बोल्दै भन्नुभयो । कदेशको सावभौमीकता राष्टिय अखण्डता एवम स्वाधिनता गम्भीर संकटमा पर्ने थालेको भन्दै सम्पूण राजनीताीक दलहरुलाइ सहमतिका साथ अघिबढ्नपर्नेमा जोड दिनुभयो ।
राष्टिय प्रजातन्त्र पार्टी नेपालको चौथो जिल्ला अधिवेशन आज सम्पन्न भएको छ । राप्रपा नेपालका अध्यक्ष कमल थापा प्रमुख अतिथि र सो पार्टिका केन्दिय महामन्त्री सहमहामंन्त्री केन्दिय सदस्यहरु वर्गीय संगठनका अध्यक्षहरु का म न पा का पूर्व मेयरहरु र्कितीपूर न पा का मेयरहरु केन्दिय सदस्य सो पार्टीका कायकताहरु सो अधिवेशनमा सहभागी थिए । नेपाल राजा सहितको हुनुपर्ने उसको अडान छ ।

कोटेश्व सुर्यविनायक सडक निर्माणका लागी काम गर्ने साधन जो उपत्यका बन्दले थन्काएका राखेका सडक निर्माण गर्ने साधन

संघीयताले देश टुक्रने

राष्ट्यि जनमोर्चाले संघियताको बिरोधमा आह्ान गरेको उपत्यका बन्दले राजधानीको जनजिवन प्रभावित पारेको छ जसमा विद्यार्थी र मजदुरहरुलाई सबैभन्दा बढि असर परेको छ ।
सावजनीक सवारी साधन चलेका छैनन भने मोटरसाइकल फाट्ट फट्रुपमा चलेका छन । मुख्य बजारका पसलहरु बन्द छन भने भित्री स्थानमा रहेका पसल खोलीएका छन ।
बन्द अपह्ान्न ४ बजे रत्नपार्कमा गएर टुङ्गगिने उक्तसभालाइ राष्ट्यि जनमोचाका अध्यक्ष चित्र बहादुर केसि ले सम्बोधन गनुहुनेछ । बताउनुहुन्छ राष्ट्यि जनमोर्चाकी समानुपातिक तर्फबाट बिजयी सभाषद मिना पुन ।
सो पाटिका प्रमुख विभिन्न स्थानमा रहेका छन जसमा चित्र बहादुर केसी रत्नपार्क सन्त बहादुर नेपाली नयाबसपार्क रश्मी राज नेपाल कलंकी र मिना पुनले कोटेश्वरमा रहेर बन्द सफल बनाउनमा लागीपरेका छ आफ्ना कार्यकताहरुसाथ । बन्दको बेवास्था गरेको भन्दै बिहान केहि स्थानमा गाडीहरु तोडफोड गरिएको छ ।जसमा विहान सोल्टी होटलका कर्मचारीलाइ बोकेको बस लाइ बाफलमा तोडफोड गरी आगजनी गरेको छ ।
यस अघि संघीयताको बिरोधमा जनमोर्चाले सेती महाकाली कर्णाली गण्डकी र धौलागीरी अाचल बन्द गराइसकेको थियो ।


संघीयताले देश टुक्रने भन्दै विरोधमा आएको जनमोर्चाले संघीयतामा जादा राष्टियताको रक्षा नहुने कमजोर आर्थिक स्थिती धेरै भाषा जाति धर्म भएको देशमा संघीयताको आवश्यक रहदैन जस्तो अहिलेको नेपाल छ त्यस्तै नै ठिक छ भन्नेमा राष्ट्यि जनमोर्चाको यहि कुरामा ठम्याइ रहेको कुरा बताउनुहुन्छ सभाषद पुन । नेपाललाइ संघीयतामा लैजादा मुलुक विभाजीत हुने अडान राख्दै राष्टिय जनमोर्चाले लामो समय देखि आन्दोलन सुरुगरेको थियो । विभीन्न अाचलहरु समेत बन्द गराइसकेको थियो । विभीन्न् पार्टीका नेताहरुले समेत संघीयताको पक्षमा सहयोग गर्दे आएका छन भने जसमा काग्रेस नेतृ सुजाता कोइरालासमेतले संघीयता विरोध अभिव्यति दिदै आएकी छन ।

अग्रेजी नामबाट धम्काउने पक्राउ

अप्रेसन ग्याङ्गको नामबाट फोन धम्की दिइ फिरौती माग्ने दुई जनालाई बुधवार प्रहरीले बालाजुबाट पक्राउ गरेको छ ।

रसुवा लहरेपौवा आठ का ३० बर्षिय राजु लामा भन्ने राजु स्याङवा र काठमाण्डौ सामाखुसीका २१ वर्षिय प्रताप बस्नेतलाई महानगरीय प्रहरी अनुसन्धान टोलीले पक्राउ गरेको छ ।
केहि समय अगाडीदेखि उनीहरुले व्यापारी मेनपावर जग्गा दलाल तथा विभिन्न संघ सस्थामा कार्यरत व्यक्तिलाई फोनबाट १० लाख सम्म रकम माग्ने र सो रकम नदिएमा ज्यान मार्ने धम्की समेत दिने गरेको बताउदछन पिडित चन्द्रा पौडेल ।
पुख्यौली वस्तु संकलन केन्द्र संाचालन गदै आइरहेकी छिन उनी मात्र हैन उनि जस्तै अन्य २४ व्यावसायीहरुलाइ पनि धम्काउने गरेको पाइन्छ । उक्त अप्रेसन ग्याङ्गको उनीहरुको नाममा २४ वटा उजुरी प्रहरी कार्यालयमा परेको थियो ।
पिडीतहरुको प्रहरी कार्यालयमा उजुरी दिएको आधारमा उनीहरुलाई प्रक्राउ परेको बताउनुहुन्छ हनुमान ढोकाका प्रहरी वरिष्ठ उपरिक्षक जय बहादुर चंन्द ।
फिरौति मागेको भनी उजुरी दिए उपरिक्षक चंन्दले बताए । अनुसन्धान पश्चात उनीहरु लाई कार्वाहीको लागी महानगरीय प्रहरी परिसरकाठमाण्डौ लगीएको छ । राजधानीमा उक्त अप्रेसन ग्याङ्गको धरैजनाको समरह रहेको छ ।

पिकन्ािक भनेपछि त मन पनि फुरु¨

कक्षाकोठाभित्रको अनुशासन पठनपाठनको बोझ सबै चटक्कै बिसाएर मिल्ने साथीहरुसँग भ्रमणमा जान पाउँदा मन असाध्यै पुलकित थियो ।
हामी नेपाल प्रेस इ_िन्स्च्युट थापाथलि का डेढ दर्जन विद्यार्थी काभ्रे जिल्लाको सदरमुकाम धुलिखेल स्थित मनोाजन पार्कमा थियौ बनभोजमा यहि पौष १५ गते । जो काठमाण्डौ देखि ३१ किलो मीटर टाढा पर्दछ ।


पुसको मध्य महिना घडीको सुइले ६ बजाउन थालेछ अघिल्लो दिन साथिहरुले ६बजे थापाथलि बाट हिडीसक्नुपर्ने भनेका थिए तर कमै मात्रामा उपस्थित भएका थियौ दुइ पटक चिया खादापनि चिसालॆ शरिर लाइ छोड्न सकेको छैन ।
बहानको ६ बजे सुर्यको किरण पृश्वीमा छिर्न पाएको पुसको चिसो कुहीरो छिचोलर बिहानै चिटिक्क परेको मेड इन अमेरिका र चाइनामा बनेका कपडा लगाएर थापाथली स्थित नेपाल प्रेस इ_िन्स्च्युट उपस्थित भइयो ।
पिकन्ािक भनेपछि त मन पनि फुरु¨ भएको थियो ।
साथिहरुसँग रमाइलो गर्ने पाइन्छ जो कक्षा कोठाको झन्झटिलो अध्ययन का हिसाबले । त्यहा जान पाउदा अनौठो उत्साहका कारण अघिल्लो रात कटाउनलाइ धौ धौ परेको थियो मलाइ । कतिखेर बिहान हुन्छ होला भनेर मध्य रातमा साथि लाइ हाते फोनको अंक थिचेर फोन लगाउदछु मलिन स्वरमा साथिहरुले बाट पाएको उत्तरले केहिबेर मन लाइ आफ््नो सबमा ल्याउदछु । कतिखेर बिहान हुन्छ भनेर ।
अरु बेला ढिलै उठ्ने बानी भए पनि त्यो दिनको रात चाहि निन्द्धादेबिले मलाइ पटक्कै माया गरिनन ।
अनेक तर्क बिर्तकका सपना बोकेर बिहानको पाच बजेको मोवाइले संकेत दिएको थियो जुन अघिल्लो रात मैले त्यो मोवाइलमा बिहानको पाच बजे उठनुछ भनेर पाच बजेको संकेत राखेको थिए ।
न्यानो ओछ्यान छाड्न बाध्य भए किनकी छ बजे थापाथली पुग्नुपर्ने थियो । बाहिरी जाडोलाइ खुसिको न्यानोले पछि हटाइर बाहिर पसलबाट ३ पिस पाउरोटी र त्यस दिनको कान्तिपूर पत्रिका लिएर हतारमा खाजा बनाइ अनि सरसति पत्रिका हेरे हेरेर कात्र के गर्नु बझनु चाहि केहि थिएन कतिखेर साथिहरुसंग रमाउन पाइएला भनेर । त्यहापुग्दा साथिहरु गणेश प्रमोद भूवन कृष्ण ज्योत्ति पूजा आइसकेका थिए ।
अन्य साथिहरुको प्रतिक्षामा बस्दा त १ घण्टा समय कुरेर बस्दा लागेछ । केहिबेर पछि सम्पूण साथिहरु त जम्मा भयो तर अभिभावक भनौ कि शिक्षक भनौ सोमनाथ सर चाहि उहाको अर्को कार्यालयको व्यस्तताले आउन पाउनुभएन ठिकै छ भने हामीहरु त्यहाबाट साढे सात बजे हिड्यौ । जव थापाथली बाट हामी हिडेको चार पा¨ग्रे गाडी चल्न सुरुभयो कक्षाकोठामा गाउन लाज मान्ने साथिहरुबाट अनताश्री पो सुरुभएछ । मानौ कतै गइरहेको छ ु जस्तो लाग्दथ्यो त्यो सागुरो बसाइ अनि चिच्चाहट आवाजले कम्मर हल्लाउने किसिमका रिमीक्स गीतहरु गाइरहेका थिए साथिहरु ।
जव हामी कोटेश्व पार भइसकेपछि भत्तपुर जिल्लाको सिमानामा प्रवेस के गर्न पाएका थियो प्रमोद जि लाइ त नेपाली लोक गित सुन्नु परेकोृ रैछ गुरुजी लोक गित लगाए भनेर भन्न पो थालेछन हुनपनि हो भत्तपुर पुगेपछित आफ्नो गाउघरको याद आइको हुनसक्छ जो त्यहापुगेपछि मात्र हिमाल हासिरहेको अनि हरिया डाडाकाडा दृखेर पनि हुनसक्छ लोकगीत चाहिएको उहालाइ । जव हामी मध्य भत्तपुरको कमलविनायक के पुगेका थियो यो पंत्तिकारलाइ चियाखाने रहर लागेछ चिया खाउ चिया भनेर है्ररान गर्न पो थाले छ अनि चिया खान रोकीयो हाम्रो पहिलो रोकाइ । जवहामी भत्तपुर लाई छोडन तिनथाना सागा पुग्यो त्यहाको प्राकृतिक सौन्दयले हामीहरुको मन लाइ मोहनी लगायछ । राजधानीको चिच्चाहट फोहरमैला वातावरण भिडभाड ठाउ त्यसमा पनि दूषीत हावाले श्वासफेर्नलाइ अप्ठेरो ठाउबाट एकान्तमा रम्म पाउदा कसलाइ पो नराम्रो लाग्लार राजधानी देखि ३१ किलोमिटर दररिमा रहेको काभ्रेपलााचोक जिल्लाको सदरमुकाम धुलिखेल विहानको नौ वजेर १० मिनेटमा पगेका थियो ।
पहिलाको त्रिभुवन शालीक अहिलेको चारदोबाटो चोकमा हाम्रो माइक्रबस राकियो कोहि त्यहा घुम्नको लागीभनेर २० मिनेट समकय दिइयो कोहि उज्योलो अनुहारका साथ गाडीमा त कोहि बाहिर निस्केर रमाइरहेका देखिन्थे । तिन वटा नगरपालीकामध्ये हाम्रो धुलिखेन न।पा मा कार्यक्रम रहेको थियो । जो वनेपा धुलिखेल र पर्नौती गरितिन न। पा र ८७ गाविस पर्दथे काभ्रे जिल्लामा । बढि नेवार समुदाय को बसोबास भएको उक्त्त जिल्लामा त्यहाका स्थानियको प्रमुख पेशा कृषिमा नै आधारित रहेको थियो जसमा दैनिक १ लाख ५० हजार लिटर दुध उत्पादन भइ बढिजसो राजधानीमा आउने रहेको छ ।वि पी राजमार्ग का साथै अरनिको राजर्मागले समेत त्यहानै पर्ने रहेको छ । समतर मैदान देखिने तर वरिपरी डाडाकाडाका चुचुराभने अग्लिएर ठडिएजस्ता देखिन्थे । जव हामी सदरमुकाम स्थित स्पोटपार्कमा हाम्रो त्यसदिनको कार्यक्रम थियो हामी जस्तै त्यहा विभिन्न स्थानबाट गएका सामुहिक मनोाजनमा व्यस्त देखिन्थे ।
हामीपनि त्यस पार्कमा रमानको लागी थपीयौ जो हामीभन्दा पहिला पुगेकाहरु भन्दा ।
बिहानको खाजा चिया पियौ त्यस पछिबाट हाम्रो रमाइलो कायक्रम सुरु भयो ।sेहिसमय रमाइलो गरिसकेपछि हामीहरु देविस्थान मंन्दिर भएको डाडामा घुम्नलाइ गयौ जो समुद्ध सतहदेखि १७८५ फिट माथि रहेको छ । सिडी सीडी भएर त्यहाजानुपर्ने भएको ले छड्के उकालोको यात्रा मा सबै जना रमाउदै फोटो खिच्दै चिसो बतास मुखबाट लिदै फल्दै थकीत अबस्थामा करिब आधा घण्टा लाएर देविस्थान मंन्दिरमा फोटो सेसनमा झुमीएर रमाइलो गर्ने लागीयो । रुद्ध दल गुल्मका सुरक्षाकर्मी ले पहरा दिइरहेका रहेछन सो मंन्दिर लाइ । नेपाल टेलिक्रमको रिपीटर टावरपनि सो मंन्दिरको छेवैमा रहेछ ।
त्यहाबाट नगरकोट बाहेक काठमाण्डौ ललितपुर जिल्लाका विभिन्न भागलाइ प्रत्यक्ष देख्नसकिने र हासिरहेकी पार्वति हिमाल लाइ सजीलै संग हेर्न सकिने रहेछ । नमो बुद्ध एफ।एम १०६।७ पनि सो डाडामा रहेको छ । केही बेर पछि पहाडबाट बेसी झरेर जस्तो गरेर स्पोटपार्कमा झर्यौ । त्यहा क्याटरीङ्कमा खाने व्यवस्था पूण रुपले मिलाइएको थियो र नाच्ने र रमाइलो गर्ने साथिहरु गुनगुनाइ रहेका थिए भने कोहि कम्मर मर्काएर नाचिरहेका देखिन्थे । केहि रमाइलो गर्ने भनेर चेस गर्नेमा त कोहि रमाइला जोक्स सुनाइरहेका थिए । केहिबेरपछि नाच्दा नाच्दै थकित अवस्थामा परेपछि ४ बजेतिर खाना खायौ । समयलाइ कसले रोक्न सक्छ भन्छन त्यस्तै हामीहरुमा पनि देखापरेछ । समयले बाटो काटेको हामीहरुलाइ थाहानै नभइन ५ बजेको रहेछ सबै नाच्नैमा व्यस्त । अबर साझको चिसोले शरिर कमाउन थालेको मात्र थाहा पाइएछ । अन्तिममा छोटोमिठो मन्तव्यको कार्यक्रम राखिएको थियो जसमा केहि साथिहरुले आ आफ्ना मनकमा लागेका भाषण सुनाउन पनि भ्याएछन । जस्को औचित्य नै थिएन ।


सा्े सीधीएपछि गाडीमा बस्यौ र रमाइलोका साथ हिड्यौ



त्यस जिल्लाका गहना भनेका बौद्ध विहार हरिश्रीद्धी पलााचोक भगबति जस्ता मंन्दिर छन भने बेसिहरु ज्ास्तै मंगलटार दाप्चा भकुण्डेबेसी अनेक प्रकारका बेसी फाटहरु रहेका छन । र यसै जिल्लाको सबैभन्दा होचो भाग दोलालघाट पनि रहेको छ । सो जिल्लामा ४ वटा निर्वाचन क्षेत्र र १५ इलाका रहेका छन भने पूर्वमा सिन्धुली रामेछाप र दोलखा पश्चिममा काटमाण्डौ भत्तपुर र ललितपुर उत्तरमा सिन्धुपाल्चोक रछन भने दक्षिणमा सिन्धरली ललितपुर र मकवानपुर रहेका छन । सो जिल्ला लाइ ७४ कि।मि सडकले छोइको छ । बिद्युतका हिसाबले भन्नेहो भने नेपालका्े पुरानो जलविद्युत आयोजना मध्ये पनौती जल विद्युत आयोजना २४०० के।भी क्षमताको विद्युत बाहेक गा्रमीण उर्जा विकास कायक्तमको लघु जल विद्युत विकास कार्यक्रम ले पनि ३६ किलोवाट ले पनि केहि परिवारलाइ सुविधानै पुर्याएको पाइन्छ । यस जिल्लामा सबैभन्दा हेनै लायक ठाउ नगरकोट रहेको छ ।

र अन्तमा यस लेखकलाइ पिकनिकमा समावेश गराउने साथिहरुलाइ धन्यवाद दिनको लागी लागी लेखक टेक कुवर सदै नै सम्झिरहनेछ र
नमस्कार गर्दछ । यस अग्रेजी महिनाको नया वर्ष २०१० को सुभकामना दिन चाहान्छ ।

संविधान नलेख्नेहरुले खाडीतिर जागीर खान जानु

Tek Kunwar

January 3rd '10

संविधानसभाको चुनाव हुनेवखत धेरै ब्यवस्थापिका सांसदज्यूहरुको वीचमा रुवावासी चलेको थियो । उनीहरु भन्दैथिए- ुहरे किन यति छिट्टै चुनाव गरेको ु अहिले फेरि यी सभाषद्ज्यूहरु पनि ुओफ् यति छिट्टै किन आउँदैछ जेष्ठ १४ गते॥ु भनेर पुपुर्रोमा हात लगाउन थालिसकेका छन् । किनकी निर्धारित तिथीको भोलीपल्ट यिनको खातापाता सवै वन्द हुनेछ । दुहुनो गाईजस्तो संसद सचिवालय पनि थारो हुनेछ । वरतिर-परतिर अतिथि भईजाँदा चप्काउन पाईने अन्न-धन्न र एन्जिओ-आईन्जीओका चिल्ली-साँप्राहरु वरु कुकुर-विरालाहरुलाई खाईनसक्नु हुनेछ यिनले सुँग्न पनि पाउने छैनन् । त्यसैले केही माननीयज्यूहरु चैं झोलाकुम्ली कसेर आआफ्नै कुला-दुलामा फर्कन तम्तयार भईसकेका छन् । तिनीहरु सभाषद पद सकिएपछि के गर्ने भनेर अहिलेदेखि नै जोरजाम् गर्दैछन् । यिनै दिनहरु दोहोरिइ रहे भने ठोकुवाका साथ भन्न सकिन्छ- संविधान बन्दैन र यी खाईपाई आएकाहरुले एकपल्ट फेरि देश र जनतालाई धोका दिई ज्ञानेन्द्रलाई हसाउँने छन् अनि नयाँ राजनीतिक अध्यायको शुरु हुनेछ । देशी-विदेशी कुतत्वहरु जो नेपालमा अस्थिरता सधै निम्तिरहोस् त्यसको नाममा अनुदान भित्र्याएर कमाईरहौं जमाईरहौं भन्ने मानसिकता राख्दछन् तिनको भने विशाल रात्रीभोज नै चल्नेछ । जनता नागरिक समाज अथवा राजनीतिक कार्यकर्ताको यत्राविघ्न प्रयाशहरु वामगतीको ढलसंगै मिसिएर बग्नेछन् भने यी लामा टुप्पी र चन्दनेहरु त्यतिवेला किनारामा बसेर टाउको समाउने छन् । त्यसवेला ६०१ महोदयहरुलाई नेपाली जनताले खोरभित्र सुँगुर रोपेझै अनेक तरहले रोप्नेछन् घोच्ने छन् । यिनको २।२ वर्षसम्म भत्ता र सत्तामा लुटुपुटिँदा चिल्लिएको थुतुनो र तन्किएको भुँडीले कहिले नसोचेको दुःख पाउने छन् । कुतिको बाटो मरेकेा विरालो च्यापेर लथि्रएको वटुवा झैं आआफ्ना घर-डेरामा फर्किँदा यिनका अनुहारमा गल्लीगल्लीका भुस्याहाहरुले सू गर्न समेत हिच्किचाउने छन् । यतिमात्र होईन संविधान नबनेको खण्डमा यिनीहरु न घरको रहनेछन् न त वनको । न दरवारको रहनेछन् न घरवारको । त्यसवेला पोईल गएकी स्वास्नी घरफर्किदा छिमेकीले थुकेजस्तो जनताले यिनीमाथि खकार्न वेर लगाउँदैनन् । विचराहरुको भविश्य देख्दा दया लागेर आउँछ । सभाषद् सकिएको २।४ महिनापछि खेती गर्ने कि जागीर खोज्दै हिड्ने या खाडीतिर लाग्ने त्यही डरले सायद यी ६०१ महामहिमहरुले समयभित्र काम सम्पन्न गर्न नचाहिरहेका पो होकी अर्कोतिर सेनापति थमौती प्रकरण पछिका दिनमा संविधानसभामा एकाएक गतिरोध उत्पन्न हुँदै आएको छ । र विषयगत कार्यसूचिमा पटकपटक परिवर्तन हुनु र सत्ताको खेलमा सभाषदहरु लागीपर्नु अथवा माओवादीलाई एक्ल्याएर जान खोज्नुको कारणले करीवकरीव अव संविधान समयमा नबन्ने स्थितीमा पुगीसकेको छ । काम-कुरो एकातिर कुम्लोबोकी ठिमीतिर भनेझैं हाम्रा प्रधानमन्त्री संविधानसभाको अध्यक्ष पदबाट एकाएक उछिट्टिएर २०५४ पछिको सुर्यवहादुर र देउवा सरकारको इतिहास दोहोर्याउन पुगीसकेका छन् भने यसैलाई महान कार्य ठान्दै वहुसंख्यक मान्याहरुले हस्ताक्षर गरी आफूअनुकुलका फायदा उठाईरहेका छन् । यद्यपि यी ठूला नेताहरुका म्यारीजका माल बनेका यी सभाषदज्यू संविधान बनाउँछौं भनेर उधारो खाईरहन रति हिच्कीचाएका छैनन् । यिनको अकर्मण्यतालाई हेर्दा भोली यिनले ॠण चुकाउन नसक्ने हैसियत स्पष्ट देखिदै गईरहेको छ । तथापि हिजो पनि उधारो आजपनि उधारो धन्दा चलेकै छ । जवकि बितेको १६ महिनामा मस्यौदामा त सहमती हुनसकेको छैन संविधानको नाममा एकमत हुनसकेका छैनन् भने वाँकी ८ महिनामा के के गर्ने के के भ्याउने कि त जसोतसो मध्येराती संविधान ल्याउने र विहान मुलुकै जलाउने कि जवकि कार्यकारी अधिकार संघीय स्वरुप प्रान्तीय शासन ब्यवस्था आदिमा ठूल्ठूला वहस र सहमति हुनै निक्कै कठिन छ जसमा संविधानको एकएक वुँदामा दुईतिहाई मत जुट्नु पर्दछ जुन माओवादीविना सम्भव हुँदैन । तथापि समय अझैं बाँकी छ । सभाषद महोदयले जनआन्दोलनको मर्म र सहिदहरुको वलिदानीलाई छातीमा राखेर सम्झने हो भने र आफूलाई गोठालाहरुको डरमा चल्ने भेडावाख्रा नठान्ने हो भने समयमा संविधान बनाउने हो भने प्रथमतः माओवादीसमेतको राष्ट्रिय सरकार गठन गर्न आईतवार पर्खन हुँदैन । आफ्ना दलका शिर्षस्थ नेताहरुले जेसुकै कुटील गोटी चालुन त्यसलाई वेवास्ता गरी जनताको अभिभारा पुरा गर्न तयार हुनुपर्दछ । अर्थात कतिपय अवस्थामा ुम दलको भन्दा जनताको संविधान बनाउन आएकोु भन्दै आफ्ना दलको गलत ह््वीपक्रस गर्नसमेत हिम्मत गर्नुपर्दछ । दोश्रो हो सेना समायोजन । शान्ति प्रकृयालाई निष्कर्षमा पुर्याउने हो भने माओवादी लडाकु सवैको उनीहरुको इच्छाअनुसारको क्षेत्र र योग्यता अनुसारको हैसियत दिई सेनामा विलय गराउनु पर्दछ । किनकी उनीहरु गैरनागरिक नभएर नेपालीकै छोराछोरी हुन् । त्यसैले को जंगलबाट आयो को घरबाट आयो भन्ने प्रश्न तेसा्रउनु भनेको सुविधाभोगीहरुले अर्को नेपालीलाई वन्देज लगाउनु हो । जवकि राजा राणा र तिनका हुकुम-प्रमाङ्गी गरी आआफ्ना खल्तिबाट हालिएका ब्यक्तिहरु आज जर्नेल कर्णेल भएका छन् भने क्रान्तिका लागि लडेका नेपालीका सन्तानले सेना हुन नपाउने भन्ने प्रश्नै हुँदैन । सकिन्छ भने अरु विद्रोही संगठनका मिलिसियाहरुलाई पनि सेनामा भर्ना गरी विकास निर्माणको काममा खटाईयो भने त्यसले राष्ट्रलाई फायदा नै गर्दछ । तर यो जंगलबाट आएको यो भर्ना-छनौट प्रकृयाले आएको वा यो हुकुम-प्रमाङ्गी भएको भनेर अलमल्याउनु भनेको िसंगो सेनालाई निश्चीत ब्यक्तिकेा खल्तीमा पार्नखोन्नु हो अर्थात नेपाली सेना भएर राष्ट्रको लागि योगदान दिन्छु भन्नेहरुलाई वहिस्करणमा पार्नु हो । तेश्रो अर्थात मुख्य जिम्मेवारी भनेको समयमा संविधान बनाउने हो । जसरी भएपनि जेष्ठ १४ गतेभित्र जनताले चाहेको संविधान संविधानसभाले दिनुपर्दछ । सोभन्दा पछाडि धकेल्नु भनेको सभाषदज्यूहरु अक्षम सावित हुनुमात्र होईन् जनतालाई थप ब्ययभार लदाउनु हो नयाँ नेपालको गतिमा बाधा पुर्याउनु हो । त्यसो भयो भने प्रतिगमनका मतिहार भन्दा ठूला मतिहार यी छ सौ एकज्यूहरु हुनेछन् ।संविधानभित्र जनताका विभिन्न विषयमा फरक मत होलान् दलितका सवालमा पनि विभिन्न दृष्टिकोण आएका छन् । कतिले चैं वाहिर ुम त दलितकै पक्षमा छुु भनेर आन्द्राभुँडी देखाएता पनि तिनका लुकेका दाँत भने साह्रै खराव छन् । ती तीखा दाँतलाई वोधो पार्न जनताका महामहिमहरु चुक्नु हुदैंन । तिनकै कारणले गर्दा पनि हाम्रा दलितका सभाषदज्यूहरुसमेत आआफैंमा विभाजित भएका छन् । त्यसकारणले देशका लागि केही गर्छु जनताका लागि केही दिन्छु भन्ने माननीयज्यूहरुले संविधान बनाउन नचाहने तर खाली मन्त्री र अरु सुविधा मात्रै चाहर्दै हिड्ने तथा जनताका सभाषद्हरुलाई जजमान मात्र बनाउन खोज्ने अर्का कथित सभाषदहरुलाई थुनेर थेचारेर भएपनि संविधान लेख्नु पर्दछ । अर्थात पुरानाहरु जो हिजोदेखि नै देश जनताका नाममा खाइपिई आई खाली भाषण र आसनमा मात्रै गर्व गर्दछन् त्यस्तालाई गलहत्याउन गोल्छे सार्कीले मुक्का हानेजस्तो र अल जइदीले वुशलाई जुत्ता हानेजस्तो हान्नसमेत तयार हुनुपर्दछ । जनताका वास्तविक प्रतिनिधिले गरेको यस्तो हस्तक्षेप जनताले अनुमोदन गरिदिन्छन् । डराउनु पर्दैन ।

जलभण्डार रहेको देशका नागरिकभने अन्धकारमा बस्न बाध्य

Tek Kunwar

January 3rd '10

नेपाल जलश्रोतको धनी देश हो र विश्वमा दोस्रो भनी चिनिंछ तर जलभण्डार रहेको देशका नागरिकभने अन्धकारमा बस्न बाध्य छन । स’ख्खा मौसम सरु हन नपाउँदै आम नेपालीको घरमा सातामा ५१ घण्टाका दरले विधत आपर्ति बन्द हन थालेको छ । यो क्रम बढ्दै गएको छ तर सरकारले यसमा ध्यान दिइएको छैन ।

गत वर्ष माघको अन्तिम साता दैनिक १६ घण्टाको हाराहारिमा विधत आपर्ति बन्द भएको थियो । यसपाली पनि यस्तै ह’ने सम्भावना छ । सम्बन्धित निकाए कानमा तेल हालेर बसेको देखिन्छ । सबैभन्दा बढि असर उधोग व्याबसायमा परेको देखिन्छ । यसै सन्दभमा नेपाल प्रेस इ_िन्स्च्युटका प्रशिक्षार्थी पत्रकार टेक कुँवरले नेपाल विधुत प्राधिकीकरण नौ लाइट रत्नपार्क सामान्य प्रशासक सेवा विभागका निर्देशक तथा प्रवक्ता दण्डपणी बस्याल संग लिएको अन्तरवार्ता यस प्रकार रहेको छ । नेपाल विधुत प्राधिकीकरणले गत विहीबार देखि सातामा मिती २०६६ पौष १५ ५१ घण्टाका दरले लोडसेडि गर्दैछ ।

१। के कारणले गर्दा लोडसेडीङ् बढेको हो व्ार्षिक एक लाख चौवन्न हजारका दरले ग्राहक संख्या बढेको र मुलुकमा विधुत उत्पादनको अवस्था घटेको कारणले लोडसेडीड गर्नु परको हो

२ मुलुकको लोडसेडिड घटाउनको लागि प्राधिकरणले कस्तो पहल गदै छ ।अहिले हामीसंग विभिन्न आयोजनाहरु निमाणाधिन छन जसमा कुलेखानी तेस्रो १४ मेगाबाट चमेलीया ३० मेगाबाटको निर्माण भइरहेको छ भने माथिल्लो तामाकोशी ४५६ मेगावाटको प्रवेश मार्ग बनाइरहेका छौँ निकट भविष्य माथिल्लो तामाकोशीको निर्माण प्रारम्भ गर्ने छौँ ।त्यसको आर्थिक व्यवस्थापन भैसकेको छ । विभिन्न आयोजना निर्माण गर्ने प्रकि्रयामा छौँ । ति आयोजना निर्माण पुरा भइसकेपछि मुलुकको लोडसेडिड कम हुनेछ

३ ति आयोजना निर्माण गर्न समय लाग्छ त्यो भन्दा पहिला के गर्न सकिन्छ भ्ाारतदेखि नेपाल सम्म नेपालको दुहबी देखि बुटवलसम्म भ्ाारतको मुजफ्फरनगर देखि धनुषाको ढल्केवरसम्म अन्तरदेशिय विधुत लाइन निर्माण गर्दैछौ । जसमा हाम्रो १३२ किलोवाटको लाइनलाइ उच्च भोल्टेजको क्षमतामा लादैछौँ जसको स्त्तरोन्नती गरेपछि ४०० किलोवाट हुनेछ । त्यो कार्य दुईवर्ष भित्र सम्पन्न हुने आशा छ ।

४ । त्यसरी लामो दुरिबाट विधुत ल्याउदा चुहावटले समस्या पार्दैन र त्यो मैले बुझे । विधुत लाइन छोटो भएमा विधुत चुहावट कम हुन्छ । जत्तिबढी लामो भयो त्यति बढि चुहावट हुन्छ । चुहावटलाइ प्राविधिक चुहावट भनिन्छ । यसमा साठी प्रतिषत प्राविधिक चुहावट ४० प्रतिशत अप्राविधिक चुहावट हुन्छ ।

५ । विभिन्न पार्टीका कार्यकताहरुद्धारा अनेक माग राखेर निर्माण कार्यलाइ अवरोध पुर् याइ निमार्ण पकि्रया ढिलो सम्पन्न भएको भनिन्छन र स्थानियवासिका ति कस्ता खालका माग हुन । अवश्यपनि राम्रो प्रश्न गर्नु भएकोछ । माग विभिन्न खालका हुन्छन त्यसमा पनि एउटा त उचित खालका माग हुन्छन् जस्तोकि कसैको घर खेत बारी खानेपानि बाटोमा आयोजना बनिरहँदा असर परेको छ भने ति उचित माग हन’ यस्ता मागलाई स्थानिय जनताले अगाडि बडाउन सक्छन् । अनावश्यक माग तेस्र्याएर त्यो क्षेत्रकोलागि अस्पताल खेल मैदान बनाइ दिनपर् यो जो आयोजनासंग सम्बन्धित छैनन् त्यस्तामाग अगाडि सारेर हामीलाइ निर्माण कार्यमा अवरोध पर् याएको पाइन्छ ।

६। तपाई बिधुत प्राधिकरण घाटामा छ भन्नुहुन्छ कति प्रतिशत घाटामा गएको छ कति प्रतिशत त भन्न त मिल्दैन अहिले एउटा हाम्रो क्यूमेलेटिभ रकम भनौ १२ अर्ब घाटामा गएको छ जो अहिले सम्मको हो ।

७ ।सबैभन्दा छिटो आउने आशा लाग्दो विधत आयोजना कन छ च्ामेलीया ३० मेगाबाट र कलेखानि तेस्रो छ

८ अहिले नेपालभरि कति प्रतिशत विधत उत्पादन मेगावाट हन्छ सधैँ एउटै रेसियोमा विधत उत्पादन हदैन । हिउँदको समयमा पानीको मात्रा घट्दै जाने कारण उत्पादन घट्दै जान्छ भने बर्षको समयमा हाम्रा आयोजनालाई नदिमा पर्याप्त पनि भएकोले ति उत्पादन क्षमतामा साचालित हन सक्छन । अहिले हाम्रो जडित क्षमता टोटल तापीय त्यस्तै विधत प्राधिकरणका अन्तगर्त जलविधत केन्द्रहरु र स्वतन्त्र विधत उत्पादक संस्थाहरु अथवा नीजिविधत उत्पादक संस्थाहरु ति संस्थाहरुसमेत गरेर हाम्रो जडित क्षमता भनेको ६९२ मेगावाट छ ।

९ ।माग कति छ आाजको मिती सम्म करीब ७५५ मेगावाट माग छ ।